Strategic Management Thought

A Conceptual Analysis of Governance and Fiqh-Based System Building: Toward a Framework for Islamic Public Administration

Document Type : Research Paper

Authors

1 SHAHID BEHESHTI SCHOOL OF GOVERNANCE

2 management faculty

3 Imam Sadiq University

10.30497/smt.2025.246691.3588

Abstract

Governance in Western scholarship and fiqh-based system building in Islamic thought represent two contemporary efforts to address challenges in public administration. Despite increasing attention to both, each suffers from conceptual ambiguity. This study, in its first part, adopts a reductive conceptual analysis to clarify the meanings of these terms. While the literature on governance is marked by conceptual plurality, fiqh-based system building largely relies on the intellectual framework of Martyr Muhammad Baqir al-Sadr. Accordingly, the research employs a typological strategy for understanding governance and a center–periphery approach for analyzing fiqh-based system building.

In the second part, through a comparative analysis of both paradigms, the study identifies their key theoretical implications for constructing a framework of Islamic public administration. Governance offers insights such as dispersed authority, realization-oriented thinking, problem-solving, gradualism, and experiential methodology. In parallel, fiqh-based system building emphasizes rule-discovery, normative macro-rules, foundational jurisprudential principles, the role of the religious authority (wali), attention to essential human needs, and the balance of fixed and variable truths. Combined, these complementary insights can shape a coherent, practical, and value-oriented framework for Islamic public administration.

Keywords

Main Subjects

آقانظری، ‌حسن؛ ‌توکلی، محمدجواد و بیدار، ‌محمد (۱۳۹۷). معناشناسی مکتب، نظام و علم در ادبیات اقتصاد اسلامی. معرفت اقتصاد اسلامی. ۱۹ (۱۰). ۲۵–۴۶.
اراکی، محسن (۱۳۹۳). فقه نظام سیاسی اسلام: جهان بینی سیاسی. تهران: دفتر نشر معارف.
اراکی، محسن (۱۳۹۵). شهید صدر بحث فقه نظام را برای اولین بار مطرح کرد. خبرگزاری مهر، برگرفته از :                               https://www.mehrnews.com/news/3597528
اراکی، محسن (۱۳۹۷‌). درس خارج فقه نظام خانواده: جلسه اول.
هادوی تهرانی، مهدی (۱۳۹۴). رویکرد نظام­مند به مدیریت اسلامی. به نقل از نقطه­های آغاز در مدیریت اسلامی. به اهتمام علیرضا چیت­سازیان و مرتضی جوانعلی آذر. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق.
حکیم، سیدمنذر (۱۳۹۸). پایگاه خبری تحلیلی مفتاح. برگرفته از https://ihkn.ir/   
دانایی­فرد، حسن (۱۳۹۵). روش شناسی مطالعات دلالت پژوهی در علوم اجتماعی و انسانی: بنیان­ها، تعاریف، اهمیت، رویکردها و مراحل اجرا. روش شناسی علوم اجتماعی. ۲۲ (۸۶). ۳۹- ۷۱.
دانگ، لیشنگ (۱۳۹۷). نظریه­های اداره امور عمومی: عقلانیت ابزاری و ارزشی. (مترجم حسن دانایی­فرد). تهران: کتاب مهربان نشر.
صدر، محمدباقر (۱۳۹۳ الف)‌. اسلام راهبر زندگی مکتب اسلام رسالت ما. (مترجم مهدی زندیه، قم: دارالصدر.
صدر، محمدباقر (۱۳۹۳ ب)‌. اقتصاد ما (۲ ج). ترجمه‌ی سیدابولقاسم ژرفا و مهدی برهانی، قم: دارالصدر
صدر، محمدباقر (۱۳۹۳ ج). بارقه­ها. (مترجم امید موذنی). قم: دار الصدر.
عمید، حسن (۱۳۸۷). فرهنگ فارسی عمید. تهران: امیرکبیر.
فاضل لنکرانی، محمدجواد (۱۳۹۷). آیت­الله فاضل لنکرانی: متون قضایی موجود در فقه در باب قضاوت کافی نیست. پایگاه اطلاع رسانی حوزه برگرفته از
107997 https://hawzah.net/fa/News/View/
فیاضی، مسعود و محمدی، روح­الله (۱۴۰۱). فقه نظام از رهگذر بررسی نظرات گوناگون و تبیین رابطه آن با علوم انسانی اسلامی. پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی: حقوق اسلامی. ۱۹ (۷۴).
ملک زاده، محمدحسین (۱۳۹۸). جلسات تدریس نظام‌سازی اسلامی. تهران: دانشگاه امام صادق علیه السلام.
میرباقری، سید محمدمهدی (۱۳۹۶)‌. درآمدی بر رویکردهای فقه حکومتی. قم: تمدن نوین اسلامی.
میرمعزی، ‌سید‌حسین (۱۳۷۹). روش کشف نظام اقتصادی اسلامی (رابطه فقه و نظام). فصلنامه پژوهشی دانشگاه امام صادق. ۱۱-۱۲ (۶). ۸۷–۱۱۲.
نوری، روح­الله (۱۳۹۲). مبانی مدیریت دولتی (نظریه­های دولت و اداره امور عمومی در ایران). قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
واسطی، ‌عبدالحمید (۱۳۹۱). نگرش سیستمی به دین. مشهد: مؤسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام.
میرباقری، محمدمهدی؛ عبدالهی، یحیی و نوروزی، حسن (۱۳۹۵). شورای عالی انقلاب فرهنگی: راهبرد فرهنگ. شماره سی و ششم.
الصدر، محمدباقر (1417). اقتصادنا (مکتب الإعلام الإسلامی - فرع خراسان). قم: مکتب­الإعلام­الإسلامی. مرکزالنشر.
الصدر، محمدباقر (بی‌تا). المدرسة الاسلامیة (۱) الإنسان المعاصر و المشکلة الإجتماعیة (طبع قدیم).
الصدر، محمدباقر (۱۳۸۴). المدرسة الاسلامیة (۲) ماذا تعرف عن الإقتصاد الإسلامی؟ (طبع قدیم). نجف اشرف- عراق‏: مطبعة النعمان‏.
الصدر، محمدباقر (۱۴۳۴). موسوعة الإمام الشهید السید محمد باقر الصدر قدس سره‏. ۲۱ ج. قم - ایران: پژوهشگاه علمى تخصصى شهید صدر. دار الصدر.
الفراهیدی، الخلیل بن احمد (۱۴۲۴). کتاب العین مرتباً علی حروف المعجم. بیروت - لبنان: دارالکتب العلمیه.
منظور، محمد بن مکرم (۱۴۱۴). لسان العرب. دارصادر: داربیروت.
Ansell, C., & Torfing, J. (2022). Handbook on Theories of Governance (2nd ed.). Edward Elgar Publishing
Bevir, M. (2012). Governance: A Very Short Introduction. Oxford University Press.
Collier, D., Laporte, J., & Seawright, J. (2009). Typologies: Forming concepts and creating categorical variables. In J. M. Box-Steffensmeier, H. E. Brady, & D. Collier (Eds.), The Oxford handbook of political methodology (online edn.). Oxford Academic.
Dollar, D., & Svensson, J. (2000). What explains the success or failure of structural adjustment programmes? Economic Journal. 110 (October), 894-917.
Henry, N. (2007). Public administration and public affairs. Pearson/Prentice Hall.
Jessop, B. (2003). Governance, governance failure and metagovernance. Università della Calabria, Arcavacata di Rende: International Seminar.
Kosterec, M. (2016). Methods of conceptual analysis. Filozofia. 71 (3). 220-230.
Laurence, S., & Margolis, E. (2003). Concepts and conceptual analysis. Philosophy and Phenomenological Research. 67. 253-282.
Lynn, L. E., Jr. (2010). Governance. Foundations of Public Administration. American Society for Public Administration (ASPA).
Merriam-Webster. (n.d.). Governance. In Merriam-Webster.com dictionary. Retrieved September 18. 2024. from https://www.merriam-webster.com/dictionary/governance
Meuleman, L. (2010). Public management and the metagovernance of hierarchies, networks and markets: The feasibility of designing and managing governance style combinations. Heidelberg: Physica-Verl.
Peters, G. (2000). Globalization, institutions, and governance. In G. Peters & D. Savoie (Eds.). Governance in the twenty-first century: Revitalizing the public service (pp. 29-57). McGill-Queen's University Press.
Pierre, J., & Peters, B. G. (2022). Advanced introduction to governance. Edward Elgar Publishing.
Princeton University. (2006). Concise English dictionary. Princeton University.
Rhodes, R. A. W. (1997). Understanding governance: Policy networks, governance, reflexivity and accountability. Open University Press.
Stoker, G. (1998). Governance as theory: Five propositions. 50 (155). 17–28.
Thompson, E. M. (1886). Untitled review. The English Historical Review. 1 (3). 568-574.
USAID. (2008). User’s guide to DG programming PNADL-400. Washington. DC: USAID.
Aghanazari, H., Tavakoli, M. J., & Bidar, M. (2018). The semantics of school, system, and science in Islamic economics literature. Ma’rifat-e Eghtesad-e Eslami. Islamic Economics Cognition. 19 (10). 25–46. (In Persian)
Araki, M. (2014). Fiqh of the Islamic political system: Political worldview. Tehran: Daftar Nashr-e Ma’aref. (In Persian)
Araki, M. (2016). Martyr Sadr was the first to introduce the discussion of system-based fiqh. Mehr News Agency. Retrieved from (In Persian) https://www.mehrnews.com/news/3597528
Araki, M. (2018). Advanced jurisprudence of the family system: First session. [Unpublished lecture]. (In Persian)
Hadavi Tehrani, M. (2015). A systematic approach to Islamic management. In A. Chitsazian & M. Javanali Azar (Eds.), Starting points in Islamic management. Tehran: Imam Sadiq University. (In Persian)
Hakim, S. M. (2019). Meftah analytical news portal. Retrieved from https://ihkn.ir/ (In Persian)
Danaeefard, H. (2016). Methodology of semantic studies in social sciences and humanities: Foundations, definitions, importance, approaches, and stages. Research Methodology in Social Sciences. 22 (86). 39–71. (In Persian)
Dang, L. (2018). Public administration theories: Instrumental and value rationality (H. Danaeefard, Trans.). Tehran: Mehraban Nashr. (In Persian)
Sadr, M. B. (2014a). Islam as a way of life: The school of Islam, our mission (M. Zandieh, Trans.). Qom: Dar al-Sadr. (In Persian)
Sadr, M. B. (2014b). Our economy (Vols. 1–2) (S. A. Zharfa & M. Borhani, Trans.). Qom: Dar al-Sadr. (In Persian)
Sadr, M. B. (2014c). Glimmers (O. Mozani, Trans.). Qom: Dar al-Sadr. (In Persian)
Amid, H. (2008). Amid Persian dictionary. Tehran: Amir Kabir. (In Persian)
Fazel Lankarani, M. J. (2018). Ayatollah Fazel Lankarani: The existing judicial texts in fiqh are not sufficient in the field of judgment. Hawzah Information Center. Retrieved from https://hawzah.net/fa/News/View/107997/ (In Persian)
Fayyazi, M., & Mohammadi, R. (2022). Systemic fiqh through the study of various opinions and its relation to Islamic humanities. Islamic Law. Institute for Culture and Islamic Thought. 19 (74). (In Persian)
Malekzadeh, M. H. (2019). Lectures on Islamic system-building. Tehran: Imam Sadiq University. (In Persian)
Mirbagheri, S. M. (2017). An introduction to approaches of governmental fiqh. Qom: Islamic New Civilization. (In Persian)
Mirmazi, S. H. (2000). The method of discovering the Islamic economic system (relationship between fiqh and system). Imam Sadiq University Research Journal. 6 (11–12), 87–112. (In Persian)
Nouri, R. (2013). Foundations of public administration (theories of state and public administration in Iran). Qom: Research Institute of Hawzah and University. (In Persian)
Vaseti, A. (2012). A systemic view of religion. Mashhad: Institute for Strategic Studies of Islamic Sciences and Teachings. (In Persian)
Mirbagheri, M., Abdollahi, Y., & Norouzi, H. (2016). Supreme Council of the Cultural Revolution: Strategy of culture. Journal No. 36. (In Persian)
Al-Sadr, M. B. (1996/1417 AH). Iqtisaduna [Our economy]. Qom, Iran: Islamic Information Office, Khorasan Branch.
Al-Sadr, M. B. (n.d.). Al-Madrasah al-Islamiyyah (1): The contemporary human and the social problem (Old edition).
Al-Sadr, M. B. (2005/1384 AH). Al-Madrasah al-Islamiyyah (2): What do you know about Islamic economics? Najaf, Iraq: Al-Nu’man Press.
Al-Sadr, M. B. (2013/1434 AH). Encyclopedia of the martyred Imam Muhammad Baqir al-Sadr (21 vols.). Qom, Iran: Research Center of Martyr Sadr, Dar al-Sadr.
Al-Farahidi, K. b. A. (2003/1424 AH). Kitab al-‘Ayn, arranged by alphabet. Beirut, Lebanon: Dar al-Kutub al-‘Ilmiyyah.
Ibn Manzur, M. b. M. (1993/1414 AH). Lisan al-‘Arab. Beirut, Lebanon: Dar Sadir.
Strategic Management Thought
Volume 18, Issue 2 - Serial Number 40
June 2024
  • Receive Date: 19 July 2024
  • Revise Date: 24 May 2025
  • Accept Date: 13 June 2025