استراتژی‌های پژوهش کیفی: تأملی بر نظریه‌پردازی ‌داده‌بنیاد

نویسندگان

1 استادیار گروه مدیریت دانشکده اقتصاد و مدیریت، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

2 عضو هیأت علمی دانشکده معارف اسلامی و مدیریت، دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران

چکیده

در دهه‌های گذشته، تأکید بر روش‌شناسی کیفی، جایگزین تفوق و برتری روش‌شناسی کمی شده است. یکی از مهم‌ترین استراتژی‌های پژوهش کیفی، نظریه‌پردازی داده‌بنیاد است. در این مقاله پس از مروری خلاصه بر جایگاه این استراتژی در پرتو پژوهش کیفی، چگونگی ظهور و تطور این استراتژی پژوهشی، و نیز معنا و تعاریف آن بررسی می‌شود. در مرحله بعد، فرآیند اجرای نظریه‌پردازی‌داده‌بنیاد بر اساس معروف‌ترین رهیافت موجود، رهیافت نظام‌مند استِراوس و کوربین ارائه می‌شود. در این بخش مواردی همچون فرآیندی بودن این نظریه، انجام نمونه‌برداری نظری، یادنوشت‌نگاری، کدگذاری داده‌ها (اعم از کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری انتخابی)، خلق و ارائه نظریه توضیح داده می‌شود و در نهایت، اعتبارسنجی نظریه و ارزیابی نظریه‌پردازی داده‌بنیاد بحث و بررسی می‌گیرد.

کلیدواژه‌ها

دانایی‌فرد، حسن؛ الوانی، سید مهدی و آذر، عادل (1383)، روش‌شناسی پژوهش کیفی در مدیریت: رویکردی جامع. تهران: انتشارات صفار.
 
Charmaz, C. (1990), "Discovering Chronic Illness: Using Grounded Theory", Social Science and Medicine, 30.
Id. (2000), Grounded Theory: Objectivist and Subjectivist Methods, in N. Denzin & Y. Lincoln (Eds), Handbook of Qualitative Research (2nd edition) London & Thousand Oaks: CA: Sage.
Creswell, J. W. (2005), Educational Research: Planning, Conducting, and Evaluating Quantitative and Qualitative Research (2nd edition).
Denzin, Norman K. & Lincoln, Yvonna S. (1994), Introduction: Entering the Field of Qualitative Research, In N. Denzin & Y. Lincoln (Eds), Handbook of Qualitative Research, Thousand Oaks, CA: Sage.
Id. (2000), Introduction: The Discipline and Practice of Qualitative Research, In N. Denzin & Y. Lincoln (Eds), Handbook of Qualitative Research(2nd Ed), Thousand Oaks, CA: Sage.
Fernández, Walter D. (2004), Using the Glaserian Approach in Grounded Studies of Emerging Business Practices. Electronic Journal of Business Research Methods, 2(2).
Gherardi, S. and Turner, B.A. (1999), Real Men Don't Collect Soft Data, in A. Bryman and R.G. Burgess (eds), Qualitative Research.London: Sage.
Glaser, Barney G. (1978), Theoretical Sensitivity: Advances in the Methodology of Grounded Theory,Mill Valley, California: The Sociology Press.
Id. (1992), Emergence vs. Forcing: Basics of Grounded Theory Analysis, Sociology Press.
Id. (Ed). (1993), Examples of Grounded Theory: A Reader, Sociology Press.
Id. (Ed). (1994), More Grounded Theory Methodology: A Reader, Sociology Press.
Id. (Ed). (1995), Grounded Theory 1984-1994: A Reader (two volumes). Sociology Press.
Id. (1995), A Look at Grounded Theory: 1984-1994. In Barney G. Glaser (Ed.) Grounded theory 1984-1994, Vol.1. Mill Valley, California: The Sociology Press.
Id. (Ed). (1996), Gerund Grounded Theory: The Basic Social Process Dissertation, Sociology Press
Id. (1998), Doing Grounded Theory: Issues and Discussions, Sociology Press.
Id. (2001), The Grounded Theory Perspective I: Conceptualization Contrasted with Description, Sociology Press.
Id. (2003), The Grounded Theory Perspective II: Description's Remodeling of Grounded Theory, Sociology Press.
Id. (2005), The Grounded Theory Perspective III: Theoretical Coding, Sociology Press.
Glaser, Barney G., & Strauss, Anselm L. (1965), Awareness of Dying.
Id. (1967), The Discovery of GroundedTheory: The Strategies for Qualitative Research.
Lee, J. (2001), A Grounded Theory: Integration and Internalization in ERP Adoption and Use, Unpublished Doctoral Dissertation, University of Nebreska, In Proquest UMI Database.
Martin, Patricia Y. & Turner, Barry A. (1986), Grounded Theory and Organizational Research,The Journal of Applied Behavioral Science, 22(2).
Oxford Advanced Learner’s Dictionary (2003), Oxford Pub.
Pandit, N. R. (1996), The Creation of Theory: A Recent Application of the Grounded Theory Method,The Qualitative Report,V.2, No.4 [Online] <http://www.nova.edu/ssss/QR/ QR2-4/pandit.html>.
Parker, Lee D. & Roffey, Bet H. (1997), Methodological Themes: Back to the Drawing Board: Revisiting Grounded Theory and the Everyday Accountant’s and Manager’s Reality, Accounting, Auditing & Accountability Journal, 10(2).
Pidgeon, Nick & Henwood, Karen (2004), Grounded Theory, in M. Hardy & A. Bryman (Eds), Handbook of Data Analysis, London: Sage.
Reeves, T.K. and Turner, B.A. (1972), A theory of Organization in Batch Production Factories, Administrative Science Quarterly, 17.
Seldén Lars. (2005), On Grounded Theory– with some Malice,Journal of Documentation, 61(1).
Strauss, Anselm L. (1987), Qualitative Analysis for Social Scientists,Cambridge, England: CambridgeUniversity Press.
Strauss, Anselm L., & Corbin, Juliet (1990), Basics of Qualitative Research: Grounded Theory Procedures and Techniques, Sage.
Id. (1998), Basics of Qualitative Research: Techniques and Procedures for Developing Grounded Theory, 2nd Ed., Sage.
Turner, B.A. (1976), The Organizational and Interorganizational Development of Disasters, Administrative Science Quarterly, 21.
Id. (1978), Man Made Disasters. London: Wykham Press.
Id. (1981), Some Practical Aspects of Qualitative Data Analysis: One way of Organizing the Cognitive Processes Associated with the Generation of Grounded Theory, Quality and Quantity, 15.
Id. (1988), Connoisseurship in the Study of Organizational Cultures, in A. Bryman (ed.), Doing Research in Organizations,London: Routledge.
Turner, B.A. and Pidgeon N.F. (1997), Man Made Disaster (2nd edition), Oxford: Butterworth Heinemann.
Wikipedia, The Free Encyclopedia (2006), Grounded Theory[Online] <http://www.en.wikipedia.org/wiki/ Grounded theory>
Wikipedia, The Free Encyclopedia (2006), Grounded Theory (Strauss)[Online] <http://www.en.wikipedia.org/wiki/ Grounded theory(Strauss)>
www.ISIKnowledge.com, 2008-06-16.
دوره 1، شماره 2 - شماره پیاپی 2
علمی-تخصصی
مهر 1386
صفحه 69-97
  • تاریخ دریافت: 10 خرداد 1386
  • تاریخ بازنگری: 01 مهر 1386
  • تاریخ پذیرش: 12 شهریور 1386