درآمدی بر مفهوم و روش سیاست‌گذاری فرهنگی درس‌هایی برای سیاست‌گذاران

نویسندگان

1 استادیار دانشکده معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات، دانشگاه امام صادق علیه السلام، تهران، ایران.

2 دانشجوی دکتری فرهنگ و ارتباطات، مربی دانشکده مدیریت دانشگاه امام صادق علیه السلام، تهران، ایران.

چکیده

یکی از مسؤولیت‌های اساسی مدیریت فرهنگی در سطح ملی، پیشبرد توسعه فرهنگی است. مدیریت‌های فرهنگی در مسیر دستیابی به اهداف توسعه فرهنگی ناگزیر به استفاده از روش‌ها، تکنیک‌ها و ابزارهایی هستند که سیاست‌گذاری فرهنگی، در اولویتِ نخست و از مهم‌ترینِ آنهاست. این مقاله با هدف تبیین حوزه مفهومی سیاست‌گذاری فرهنگی و معرفی زمینه‌های کاربردی آن، در سه بخش تنظیم شده است. بخش نخست به سیاستگذاری فرهنگی، کلیات و مفاهیم بنیادین آن می‌پردازد و افزون بر مرور زمینه‌های نظری شکل‌گیری مفهوم سیاست فرهنگی، راهبردهای اصلی و سطوح آن و امکانات و محدودیت‌های سیاست‌گذاری فرهنگی، هدف عام سیاستگذاری فرهنگی و انواع آن را طرح نموده و مدل برنامه‌ریزی راهبردی سیاستگذاری فرهنگی را مورد اشاره قرار می‌دهد. بخش دوم، سیاست‌گذاری فرهنگی در کشورهای جهان را با مروری بر برخی نمونه‌ها تبیین می‌نماید و محورهای طرح‌ریزی یک سیاست فرهنگی فراگیر و هویت‌خواه در کشورهای دارای تنوع فرهنگی را برمی‌شمرد. بخش سوم، نهادهای بین‌المللی و منطقه‌ایِ فعال در سیاست‌گذاری‌ فرهنگی ازجمله یونسکو، شبکه بین‌المللی سیاست فرهنگی و آیسسکو را برمی‌شمرد و تجربیات این نهادها را در حوزه مورد بحث، مطرح می‌کند.

کلیدواژه‌ها

ابراهیمی‌نژاد، مهدی (1379)، مدیریت استراتژیک در بازرگانی و صنایع، تهران: سمت.
ابوالقاسمی، محمدجواد (1385)، شناخت فرهنگ، تهران: عرش‌پژوه.
اجلالی، پرویز (1379)، سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی فرهنگی در ایران، تهران: نشر آن.
اشتریان، کیومرث (1381)، روش سیاست‌گذاری فرهنگی، تهران: کتاب آشنا.
امینیان، حسن (1385)، «شبکه بین‌المللی سیاست فرهنگی (INCP)»، مجله چشم‌انداز ارتباطات فرهنگی، ش 25.
بِنِت، تونی، مِرکِر، کالین (1383)، «ارتقای پژوهش و همکاری بین‌المللی برای سیاست فرهنگی»، قدرت فرهنگ (مجموعه مقالات)، ترجمه ضیاء تاج‌الدین، تهران: اداره‌کل پژوهش‌های سیما، صص 165-208.
بهادری، افسانه (1376)، درآمدی بر سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی فرهنگی، تهران: مرکز پژوهش‌های بنیادی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
پارخ، بیکهو (1383)، قدرت فرهنگ (مجموعه مقالات)، ترجمه ضیاء تاج‌الدین، تهران: اداره‌کل پژوهش‌های سیما.
پرز دکوئیار، خاویر (1377)، تنوع خلّاق ما، ترجمه گروه مترجمان، تهران: مرکز انتشارات کمیسیون ملی یونسکو.
پهلوان، چنگیز (1382)، فرهنگ‌شناسی، تهران: قطره، چاپ دوم.
حسین‌لی، رسول (1379)، مبانی و اصول سیاست فرهنگی در جمهوری اسلامی ایران (مجموعه مقالات)، تهران: نشر آن.
دفتر مطالعات فرهنگی (1385)، «تنوع فرهنگی: سیری در اقدامات و اعلامیه‌های یونسکو»، تهران: (گزارش داخلی منتشرنشده).
سازمان برنامه و بودجه، جهاد دانشگاهی، دانشگاه تهران (1378)، نقش و جایگاه دولت در توسعه فرهنگی (مجموعه مقالات همایش)، تهران: سازمان برنامه و بودجه.
سازمان مدیریت صنعتی (1378)، سیاست فرهنگی و الگوی ارائه گزارش در فعالیتهای فرهنگی، تهران: نشر باز.
ستاری، جلال (1385)، در بی‌دولتی فرهنگ؛ نگاهی به برخی فعالیت‌های فرهنگی در بازپسین سالهای نظام پیشین، تهران: نشر مرکز، چاپ دوم.
سیف‌زاده، حسین (1382)، «سیاست‌گذاری فرهنگی و میزان مداخلة دولت در آن؛ تامّلی نظری»؛ در مجید وحید، سیاست‌گذاری و فرهنگ در ایران امروز (مجموعه مقالات همایش)، تهران: نشر باز. صص 19-50.
غلامرضاکاشی، محمدجواد (1382)، «سیاست‌گذاری اقتدارگرایانه و دموکراتیک فرهنگی»؛ در مجید وحید، سیاست‌گذاری و فرهنگ در ایران امروز (مجموعه مقالات همایش)، تهران: نشر باز. صص 51-67.
کریمی، غلامرضا (1384)، «سازمان آیسِسکو؛ بستری برای همکاری‌های فرهنگی کشورهای اسلامی»، مجله چشم‌انداز ارتباطات فرهنگی، ش 20.
کوش، دنی (1381)، مفهوم فرهنگ در علوم اجتماعی، ترجمه فریدون وحیدا، تهران: سروش.
گوردُن، کریستوفر، ماندی، سایمون (1383)، دیدگاههای اروپایی سیاست فرهنگی، ترجمه هادی غبرائی، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
ماژرزاک، آن (1379)، روش‌های سیاست‌پژوهی (پژوهش برای سیاست‌گذاری)، ترجمه هوشنگ نایبی، تهران: تبیان.
وحید، مجید (1382)، « از فرهنگ سیاست‌گذری تا سیاست‌گذاری فرهنگی»؛ در سیاست‌گذاری و فرهنگ در ایران امروز (مجموعه مقالات همایش)، تهران: نشر باز، صص 9-18.
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان برنامه و بودجه (1377)، راهبردها و رویکردهای ساماندهی فرهنگی (مجموعه مقالات گردهمایی)، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
یونسکو (1384)، تنوع فرهنگی و زبانی در جامعه اطلاعاتی، ترجمه محمدحسن ایپکچی، تهران: کمیسیون ملی یونسکو در ایران.
http://www.ideango.com
http://portal.unesco.org/en/ev.php@URL_ID=13482&URL_DO=DO_TOPIC&URL_SECTION=201.htm
http://www.iranculture.org
http://www.incp-ripc.org/index_e.shtml
دوره 2، شماره 2 - شماره پیاپی 2
علمی-تخصصی
مهر 1387
صفحه 5-35
  • تاریخ دریافت: 15 دی 1386
  • تاریخ بازنگری: 01 مهر 1387
  • تاریخ پذیرش: 22 خرداد 1387