بررسی ابعاد فقهی سازکار انتشار اوراق بلایای طبیعی

نوع مقاله : مقاله علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده الهیات، معارف اسلامی و ارشاد دانشگاه امام صادق (ع)

2 دانشجوی دکتری مدیریت مالی، دانشگاه علامه طباطبایی (ره)

چکیده

ارتباط بین صنعت بیمه و بازار سرمایه، در فرآیند تبدیل ریسک به اوراق بهادار، ظاهر می‌شود. اوراق حاصل از این فرآیند به اوراق مرتبط با بیمه، معروف و دارای انواع متفاوتی است. این اوراق، علاوه بر اینکه امکان افزایش ظرفیت‌های بیمه‌ای را به شرکت‌های بیمه و توان مالی و سرمایه این شرکت‌ها را تا حد زیادی افزایش خواهد داد، در عین حال، فرصت به دست آوردن بازده‌هایی با همبستگیِ پایین با بازدهیِ کل بازار سرمایه، و متنوع‌سازیِ پرتفوی را به سرمایه‌گذاران بازار سرمایه می‌دهد. این پژوهش، پس از تبیین مختصر اوراق بیمه بلایای طبیعی (که معروف‌ترین نوع این اوراق است) و سازکار انتشار آن، در پی پاسخگویی به این سؤال است که آیا از نظر فقه امامیه امکان انتشار این اوراق در ایران وجود دارد. تحلیل فقهی این مقاله نسبت به این الگو با روش تحلیلی-استنباطی و تحلیل محتوا انجام گرفته و با معرفی مؤلفه‌ها و دلایل اصلی اقتصادی این ابزار، امکان انتشار این اوراق در ایران از نظر فقه امامیه، بررسی شده است و زوایای فقهی و شرعی انتشار این اوراق، بیشتر روشن می‌شود.

کلیدواژه‌ها

قرآن کریم
اردبیلی، احمد بن محمد (مقدس اردبیلی) (١٤١2)، مجمع الفائده و البرهان فی شرح إرشاد الاذهان، قم: موسسه النشر الاسلامی.
اشعری، احمد بن محمد (1408)، النوادر، قم: مدرسه الامام المهدی.
انصاری، مرتضی (شیخ انصاری) (1415)، المکاسب، قم: اسلامی.
بنی‌هاشمی خمینی، سید محمدحسین ‏(1424)، توضیح المسائل، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
تهرانی، رضا؛ ناصرپور، علی‌رضا و محمدرحیمی، امیر (1388)، «اوراق بهادار سایدکار، ابزاری نوین در تأمین مالی شرکت‌های بیمه»، مجموعه مقالات دومین کنفرانس بین‌المللی توسعه نظام تأمین مالی در ایران (صص 645-664)، تهران: دانشگاه شریف.
ثبات، غلام‌علی (1385)، «تبدیل ریسک‌های بیمه‌شده به اوراق بهادار»، صنعت بیمه، سال شانزدهم، شماره 3، پیاپی 63، صص 1-12.
حر ‌عاملی، محمد بن الحسن (شیخ حر عاملی) (١٤٠٣)، وسائل الشیعه (الاسلامیه) الی تحصیل المسائل الشریعه، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
حسینی مراغی، میرعبدالفتاح (1418)، العناوین الفقهیه، قم: مؤسسه النشر الإسلامی.
حلی، احمد بن شمس‌الدین محمد (ابن فهد حلی) (1411)، المهذب البارع، قم: مؤسسه النشر الإسلامی.
حلی، جعفر بن حسن (محقق حلی) (1409)، شرائع الإسلام، تهران: استقلال.
همو (1410)، المختصر النافع، تهران: مؤسسه البعثه.
حلی، حسن بن یوسف (علامه حلی) (بی‌تا)، تذکره الفقهاء، قم: منشورات المکتبه المرتضویه لإحیاء الآثار الجعفریه.
همو (1420)، تحریر الأحکام، قم: مؤسسه الإمام الصادق (ع).
خاکی، غلامرضا (١٣٨٤)، شیوه‌نامه تدوین طرح و نقد تحقیق، تهران: بازتاب.
خمینی، روح‌الله (1368)، المکاسب المحرمه، قم: مؤسسه إسماعیلیان.
همو (‌1416)، تحریر الوسیله، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه.
طوسی، محمدحسن (شیخ طوسی) (1351)، المبسوط، قم: المکتبه المرتضویه لإحیاء آثار الجعفریه.
همو (1411)، الخلاف، ج ٣، قم: موسسه النشر الاسلامی.
عاملی، محمد بن مکی (شهید اول) (1411)، اللمعة الدمشقیه، قم: منشورات دار الفکر.
عبده تبریزی، حسین (1380)، «نقش صنعت بیمه در بازارهای سرمایه جهانی‌شده»، صنعت بیمه، سال شانزدهم، شماره 4، پیاپی 64، صص 92-102.
غنیمی‌فرد، حجت‌الله؛ آرام بنیاد، محمد (1384)، «امکان‌سنجی فقهی تأسیس بورس آتی نفت در جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه پژوهشی دانشگاه امامصادق (ع)، شماره 25، صص 171-200.
فطانت، محمد؛ ناصرپور، علی‌رضا (1387)، «مبانی تبدیل به اوراق بهادارسازی ریسک‌های بیمه‌شده»، کتاب کنفرانس بین‌المللی تأمین مالی، تهران: دانشگاه شریف.
قمی، ابوالقاسم بن محمدحسن (میرزای قمی) (1371)، جامع الشتات، تهران: کیهان.
مکارم شیرازی، ناصر (1411)، القواعد الفقهیه، قم: مدرسه الامام امیرالمؤمنین.
موسوی بیوکی، سید محمدمهدی (1388)، بررسی تطبیقی مشتقات اعتباری با فقه امامیه با هدف مدیریت ریسک اعتباری در بانکداری اسلامی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشکده معارف اسلامی و مدیریت، دانشگاه امام صادق (ع).
موسویان، سید عباس؛ موسوی بیوکی، سید محمدمهدی (1388)، «مدیریت ریسک اعتباری در بانکداری اسلامی از طریق سوآپ نکول اعتباری»، اقتصاد اسلامی، سال نهم، شماره 1، پیاپی 33، صص 95-126.
موسویان، سید عباس؛ موسوی بیوکی، سید محمدمهدی (1389)، «استفاده از سوآپِ بازده کل در بانکداری اسلامی»، اقتصاد اسلامی، سال دهم، شماره 1، پیاپی 37، صص 121-146.
میرمطهری، سید احمد (1380)، «نقش مؤسسات بیمه در بازار سرمایه»، صنعت بیمه، سال شانزدهم، شماره 4، پیاپی 64، صص 145-154.
نجفی، محمدحسن (1365)، جواهر الکلام، تهران: دارالکتاب الاسلامی.
نمازی شاهرودی، علی (1419)، مستدرک سفینه البحار، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
نمن الحسینی، مهدی؛ جعفری، علی (1385)، «راهکارهای بازار سرمایه برای بیمه حوادث فاجعه‌آمیز»، صنعت بیمه، سال هفدهم، شماره 2، پیاپی 66، صص 5-35.
یوسفی، زین‌الدین (فاضل الآبی) (1410)، کشف الرموز، قم:‌ مؤسسه النشر الإسلامی.
Cox, S. H., Fairchild, J. R. & Pedersen, H. W. (2000), "Actuarial and Economic Aspects of Securitization of Risk", Asian Buletin, Vol. 30, No. 1, Pp. 157-193.
Doherty, N. A. & Schlesinger, H. (2002), “Insurance Contracts and Securitization”, Journal of Risk and Insurance, Vol. 69, No. 1, Pp. 45–62.
Hoyois, H. & Below, B. (2006), “Annual Disaster Statistical Review”, Centre for Research on the Epidemiology of Disasters (CRED) School of Public Health, Belgium: Catholic University of Louvain Brussels.
Hull, J. C. (2006), “Regulating Public Morals and Priveate Markets: Online Securities Trading, Internet Gambling And The Speculation Paradox”, Boston University Law School of Marquette University, Online [available]: http://ssrn.com/abstract=797825.
Id. (2010), Risk Management And Financial Institution, New Jersey: Pearson Prentice-Hall.
Litzenber, R. H., Beaglehole, D. R. & Reynolds, C. E. (1996), "Assessing Catastrophe Reinsurance-Linked Securities as a New Asset Class", Journal of Portfolio Management, Special Issue, December, Pp. 76-86.
Louberge, H., Kellezi, E. & Gilli, M. (1999), "Using catastrophe-linked securities to diversify insurance risk: A financial analysis of cat bonds", Journal of Insurance Issues, Vol. 22, No. 2, Pp. 125-149.
Malcolm, P. W. & Kimberly, J. (2007), "Insurance Risk Securitization", Journal of Structured Finance, Vol. 12, No. 4, Pp. 49-54.
Nell, M. & Richter, A.(2004), "Improving Risk Allocation Through Indexed Cat Bonds", Geneva Papers on Risk & Insurance, Vol. 29, No. 2, Pp. 183-201.
Swiss Re. (2008), "sigma preliminary estimates of catastrophe losses in 2007",
Vedenov, D. V., Epperson, J. E. & Barnett, B. J. (2006), "Designing Catastrophe Bonds to Securitize Systemic Risks in Agriculture: The Case of Georgia Cotton", Journal of Agricultural and Resource Economics, Vol. 31, No. 2, Pp. 318-338.
دوره 6، شماره 2 - شماره پیاپی 2
علمی-پژوهشی
مهر 1391
صفحه 5-32
  • تاریخ دریافت: 14 بهمن 1391
  • تاریخ پذیرش: 14 بهمن 1391