فهم جوهره تجربه بازنشستگی کارکنان در بخش دولتی؛ پژوهشی پدیدارشناسانه

نویسندگان

1 دانشیار گروه مدیریت دولتی، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه تربیت مدرس

2 استادیار گروه مدیریت دولتی، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه تربیت مدرس

3 کارشناس‌ارشد مدیریت دولتی از دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

هر کارمند در کارراهه شغلی خود، دوره‌ای را به نام بازنشستگی تجربه می‌کند. این پدیده، دارای پیامدهای مختلف جسمی، روحی و روانی برای افراد است. هدفِ این مطالعه، فهم تجربه بازنشستگی کارکنان بازنشسته در بخش دولتی است که کسب بینش عمیق‌تر و غنی‌تر درباره این پدیده را نشانه رفته است. پژوهش حاضر، صبغه کیفی دارد و بر پارادایم تفسیری استوار است که به مدد راهبرد پژوهش پدیدارشناسی به اجرا درآمده است. شیوه گردآوری داده‌ها، مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته بوده که با سیزده نفر از بازنشستگان صورت گرفته است. به منظور تحلیل داده‌های مصاحبه از روش ون‌منن (تجزیه‌وتحلیل درون‌مایه‌ای) استفاده شده است. یافته‌های حاصل از پژوهش، مشتمل بر سه درون‌مایه است که عبارت است از: «ماهیت پدیده بازنشستگی»، «پیامدهای بازنشستگی» و «مواجهه با مشکلات دوره بازنشستگی». یافته‌های این مطالعه، تجلی تجربه بازنشستگیِ بازنشستگان بخش دولتی است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد پدیده بازنشستگی دارای دو درون‌مایه فرعی «رهایی» و «طردشدگی» است و پیامدهایی نظیر «افزایش مشکلات اقتصادی»، «کاهش منزلت اجتماعی»، «نقصان سلامتی و ازکارافتادگی» و «افزایش اوقات فراغت» را به همراه دارد. بازنشستگان از راهبردهایی نظیر «ارتباط با خدا»، «یافتن شغل به منظور تأمین هزینه‌های زندگی» و «فعالیت‌های غیرشغلی» برای مواجهه با پیامدهای بازنشستگی استفاده می‌کنند.

کلیدواژه‌ها

آیت‌اللهی، حمیدرضا (1382)، «مقایسه روش تحلیل فلسفی استاد مطهری در اخلاق و روش پدیدارشناسی هوسرلی»، مقالات و بررسی‌ها، دفتر 74، صص 117-131.
ابوالحمد، عبدالحمید (1376)، حقوق اداری ایران، تهران: طوس، چاپ پنجم.
براتی، هاجر و عریضی، حمیدرضا (1388)، «رابطه تعهد و مرکزیت کار با توجه به متغیرهای تعدیل‌کننده سلامت روانشناختی و سازگاری با بازنشستگی و تأثیر آماده‌سازی کارکنان برای بازنشستگی در بهبود تعهد و سلامت روانشناختی آنان»، فصلنامه سلامت کار ایران، سال ششم، شماره چهارم، صص 35-43.
بزرگمهری بوزجمهری، خاطره، گل‌پرور، محسن و نوری، ابوالقاسم (1386)، «ساخت و اعتباریابی نشانگان بازنشستگی در افراد در آستانة بازنشستگی شهر اصفهان»، دانش و پژوهش در روان‌شناسی، سال نهم، شماره 34، صص 93-119.
بورل، گیبسون و مورگان، گرت (1382)، نظریه‌های کلان جامعه‌شناختی و تجزیه‌وتحلیل سازمان: عناصر جامعه‌شناختی حیات سازمانی، ترجمه محمدتقی نوروزی، تهران: سمت.
تامپسون، لارسن (1379)، سالمندی و خردمندی؛ ابعاد اقتصادی بازنشستگیدر بخش عمومی. ترجمه زهره کسایی و ناصر موفقیان، تهران: مؤسسه پژوهش تأمین اجتماعی، چاپ اول.
جمشیدی‌منش، منصوره، پیروی، حمید، جویباری، لیلا و ثناگو، اکرم (1388)، «مطالعه کیفی: تجربه زنان از یائسگی»، فصلنامه دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی سبزوار، سال شانزدهم، شماره چهارم، صص 196-205.
چناری، مهین (1387)، «مقایسه هوسرل، هایدگر و گادامر با محک روش‌شناسی»، فصلنامه علمی-پژوهشی دانشگاه قم، سال نهم، شماره دوم، صص 113-138.
حسین‌آبادی، فرهاد (1383)، «بازنشستگی پایان زندگی نیست»، پیام زمان، دوره 4، شماره 5، ص 1.
دانایی‌فرد، حسن (1388)، چالش‌های مدیریت دولتی ایران، تهران: سمت، چاپ اول.
دانایی‌فرد، حسن و الوانی، سیدمهدی (1388)، گفتارهایی در فلسفه تئوری‌های مدیریت دولتی، تهران: صفار، چاپ اول.
سکاران، اوما (1381)، روشهای تحقیق در مدیریت، ترجمه محمد صائبی و محمود شیرازی، تهران: مؤسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‏ریزی، چاپ دوم.
عابدینی، یاسمین (1383)، «مروری بر مبانی فلسفی، ویژگی‌ها و روش‌های پژوهش کیفی»، روانشناسی و علوم تربیتی، سال 35، شماره دوم، صص 159-185.
عباسی ذاکانی، خسرو (1387)، حقوق ثبت اسناد و املاک، تهران: میزان.
گیدنز، آنتونی (۱۳۷۳)، جامعه‌شناسی، ترجمه منوچهر صبوری، تهران: نشر نی، چاپ اول.
لطیفی، شهره (1384)، تأثیر تورم بر سطح زندگی حقوق‌بگیران صندوق بازنشستگی کشوری 1374-1383، تهران: دفتر برنامه‌ریزی و توسعه سیستم‌ها، صندوق بازنشستگی کشوری.
Akinade, E. A. (1993), Towards Satisfactory Retirement - A Socio-psychological Approach. Lagos: Kala Okanlawown service Ltd.
Asonibare, J. B. & Oniye, A. (2008), “Retirement and Retirement Counseling: Issues and Challenges”, African Journal of Education and Developmental Studies, Vol. 5, No. 2, Pp. 1-17.
Barfield, R. E. & Morgan. J. (1969), Early Retirement: The Decision and the Experience. Ann Arbor: University of Michigan, Institute for Social Research.
Bidd Well, J., Grrifin, B. & Hesketh, B. (2005), “Timming of Retirement, Including a Delay Discounting Perspective in Retirement Models”, Journal of vacation al Behavior, Vol.68, No.2, Pp. 368-387.
Cowgill, D. (1974), “Aging and Modernization: A Revision of the Theory”. In Late Life: Communities and Environmental Policy, Ed. J. F. Gubrium, (Pp. 123-146), Springfield, IL: Charles C. Thomas.
Cumming, E. & Henry, W. E. (1961), Growing Old. New York: BasicBooks.
Cumming, E. M. (1964), “New Thoughts on the Theory of Disengagement”. In New Thoughts on Old Age, Ed. R. Kastenbaum, (Pp. 3-18), New York: Springer.
Davis, E. & Cartwright, S. (2010). “Psychological and Psychosocial Predictors of Attitudes to Working Past Normal Retirement Age”, Employee Relations. Vol. 33, No. 3, Pp. 249-268.
Dowd, J. J. (1980), “Exchange rates and old people”, Journal of Gerontol, Vol.35, No.9, Pp 596-602.
Dwyer, D. S. & Mitchel, O. S. (1998), “Health Problems as Determinants of Retirement: Are Self-rated Measures Endogenous?”, Journal of Health Economics, Vol. 18, No. 5, Pp. 173-193.
Elezua, C. C. (1998), “Counseling for Retirement”, The counselor, Vol. 16, No. 1, Pp. 6-10.
Fillenbaum, G. G. (1971), “On the Relation Between Attitude to Work and Attitude to Retirement”, Journal of Gerontology, Vol. 26, No. 7, Pp. 244-248.
Foster, T. W. (2008), Depression, Anxiety, and Attitude Toward Retirement as Directors of Wellness for Workers Nearing Retirement, PHD thesis, Kent State University.
Gordon, R. H. & Blinder, A. S. (1980), “Market wages, reservation wages and         retirement decisions”, Journal of Public Economics, Vol.14, No. 2, Pp. 277-308.
Green, A. J. & Holloway, D. J. (1997), “Using a Phenomenological Research Technique to Examine Student, Understanding of Experiential and Learning: Critical Review of Methodological Issue”, Journal of Advance Nursing, Vol. 26, No. 7, Pp. 1013-1019.
Husserl, E. (1970), The Idea of Phenomenology. The Hague, The Netherlands: Nijhoff.
Johnson, C. & Bonhamc, S. H. (1980), “Woman and Retirement: A Study and Implications, Family Relations, Vol. 29, No. 3, Pp. 380-385.
Lincoln, Y. S. & Guba, E. G. (1985), Naturalistic Inquiry, Beverly Hills, CA: Sage Publications.
Moen, P. (1996), “A Life Course Perspective on Retirement, Gender, and Wellbeing”, Journal of Occupational Health Psychology, Vol. 1, No. 2, Pp. 131-144.
Moen, P., Erickson, M. & Dempster-McClain, D. (2000), “Social Role  Identities among Older Adults in a Continuing Care Retirement Community”, Research on Aging, Vol. 22, No. 5, Pp. 559-579.
Morse, J. M. (1995). “The Significant of Saturation”, Qualitative Health Research, Vol. 5, No. 2, Pp. 147-149.
Mutran, E. J., Reitzes, D. C. & Fernandez, M. E. (1997). “Factors that Influence Attitudes toward Retirement”, Research on Aging, Vol. 19, No. 4, Pp. 251-273.
Okorodudu, I. R. (1998), “Counseling for Retirement in an Unstable Nigerian Economy”, The counselor, Vol. 16, No. 1, Pp. 88-96.
Oniye, O. A. (2001), “Problem Associated with Retirement and Implications for Productive Adult Life”, Nigeria Journal of Gender and Development, Vol. 2, No. 1, Pp. 55-64.
Osborne, J. (1994), “Some Similarities and Differences among Phenomenological and Other Methods of Psychological Qualitative Research”. Canadian Psychology, Vol. 35, No. 2, Pp. 167-189.
Polkinghorne, D. E. (1989), “Phenomenological research methods”. The Qualitative Report, Vol.7, No. 2, Pp. 67-81.
Rogelberg, S. G. K. (2007), “Voluntary Retirement and Organizational Turnover Intentions: The Differential Associations with Work and Nonworking Commitment Constructs”, Journal of Business Psychology, Vol. ?, No. 22, Pp. 297-309.
Schutz, A. (1963), “Concept and Theory Formation in Sciences”, in M. Natanson, Philosophy of the Science (Pp. 231-246) N.Y: Random House inc.
Van Mannen, M. (2006), Researching Lived Experience, Human Science for an Action Sensitive Pedagogy, Ontario, Canada: The University of Western Ontario.
Varies, M. K. (2003), “The Retirement Syndrome: The Psychology of Letting Go”, European Management Journal, Vol. 21, No. 6, Pp. 707-716.
Williamson, R. C., Rinehart, A. D. & Blank, T. O. (1992), Early Retirement: Promise and Pitfalls. New York: Insight Books, Plenum.
دوره 6، شماره 2 - شماره پیاپی 2
علمی-پژوهشی
مهر 1391
صفحه 153-176
  • تاریخ دریافت: 03 شهریور 1391
  • تاریخ پذیرش: 25 آذر 1391