طراحی الگوی رهبری معنوی بر اساس ارزش‌های اسلامی: پژوهشی مبتنی بر راهبرد داده‌بنیاد با تأکید بر ویژگی‌های فرمانده شهید سرلشکر پاسدار احمد کاظمی

نویسندگان

1 استادیار گروه مدیریت بازرگانی دانشکده معارف اسلامی و مدیریت دانشگاه امام صادق علیه السلام

2 کارشناس ارشد معارف اسلامی و مدیریت، دانشگاه امام صادق (ع)

چکیده

موضوع «رهبری معنوی» در ادبیات رایج مدیریت، موضوعی فوق‌العاده مهم و در عین حال، تک‌بُعدی و نگاه به آن، عموماً ابزاری و عینی است. نگاهی کوتاه به مقالات این زمینه نشان می‌دهد که مقصود از ویژگی‌های معنوی رهبران و رهبری معنوی در ادبیات علمی موجود، رهبری بر اساس معنویت منهای دین است. با توجه به غنای وافر تعالیم وحیانی و اسلامیِ صادر در این موضوع از یک طرف و محتوای پربار تاریخیِ آن (از صدر اسلام تا وقایع انقلاب اسلامی و دفاع مقدس) از طرف دیگر، می‌توان به ترسیم چارچوبی چندبُعدی، نو و متمایز دست یافت. بنابراین، در این مقاله با مداقه و غور در طریقت و مشی فکری، عملی و مباشر یکی از سرداران دوران دفاع مقدس، سرلشکر پاسدار شهید احمد کاظمی تلاش می‌شود الگویی نظام‌مند از رهبری معنوی که بر اساس ارزش‌های معنوی اسلامی نهادینه شده و به معنای خدامحوری و خداباوری در همه امور و حرکت در جهت کسب مقام خلافت‌اللهی است، عرضه شود. در این تحقیق، با استفاده از نظریه داده‌بنیاد، مضامین و کدهای متعددی از 13 مصاحبه دوستان و نزدیکان شهید کاظمی استخراج شد و سرانجام به مدلی برای تبیین الگوی شکل‌گیری وجوه مختلف رهبران معنوی و روابطشان با پیروان دست یافت. در این مدل، عواملی همچون محیط رشد، پیش‌زمینه‌های مؤثر در مسیر رشد افراد، معرفت و خودسازی و ویژگی‌ها و رفتار‌های فرمانده منجر به ایجاد تولّی روحی، فکری و رفتاری در نیروها می‌شود و فرآیند نفوذ اتفاق می‌افتد.

کلیدواژه‌ها

قرآن کریم.
احمدی، جانمراد (1384)، تمنای شهادت، زیر نظر رجبعلی رحیمی، قم: مجنون.
افجه، علی‌اکبر (1380)، «رهبری و مدیریت اسلامی»، دانش و توسعه، سال هفتم، شماره 13، صص 27-42.
بهادری‌نژاد، مهدی (1383)، «مدیریت با تکیه بر معنویت»، تدبیر، سال پانزدهم، شماره 143، صص 33-40.
پناهیان، علی‌رضا (1386)، تجلی‌گاه معنویت در دفاع مقدس: سخنرانی در جمع راویان گروه تفحص سیره شهداء (منتشر نشده).
تافلر، الوین (1371)، موج سوم، ترجمه شهیندخت خوارزمی، تهران: مترجم.
جوانبخت، محمود (1387)، حکایت آن مرد آسمانی: خاطراتی از زندگی سردار سرلشکر پاسدار احمد کاظمی، تهران: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس.
حاجتی، میراحمدرضا (1381)، عصر امام خمینی، قم: بوستان کتاب.
حبیبی، رضا (1382)، «دین ومعنویت‌گرایی»، حدیث زندگی، سال سوم، شماره 125، صص 100-104.
خمینی، روح‌الله (1386)، صحیفه نور، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
دانایی‌فرد، حسن؛ امامی، سیدمجتبی (1386)، «استراتژی‌های پژوهش کیفی: تأملی بر نظریه‌پردازی داده‌بنیاد»، اندیشه مدیریت، سال اول، شماره 2، صص 69-97.
رحیم‌پور ازغدی، حسن (1384)، معنویت در اسلام و غرب: مجموعه سخنرانی‌های استاد رحیم‌پور ازغدی (منتشر نشده).
همو (1386)، معنویت توحیدی، معنویت شرک آلود: مجموعه سخنرانی‌های استاد رحیم‌پور ازغدی (منتشر نشده).
رستگار، عباس‌علی (1385)، ارائه و تبیین مدل انگیزشی مبتنی بر معنویت: مطالعه موردی دانشگاه تهران، پایان‌نامه دکتری به راهنمایی علی‌اکبر فرهنگی، تهران: دانشکده مدیریت دانشگاه تهران.
سعادت، اسفندیار (1382)، مدیریت منابع انسانی، تهران: سمت.
سقای بی‏ریا، محمدناصر (1387)، «نقش معنویت در زندگی و میدان رزم»، حصون، سال پنجم، شماره 16، صص 77-100.
سلگی، مریم (1384)، دین و معنویت، پایان‌نامه کارشناسی ارشد فلسفه و کلام اسلامی، به راهنمایی محسن جوادی، قم: دانشگاه قم.
عابدی جعفری، حسن؛ مرادی، محمد (1385)، «رهبری معنوی» در همایش رهبری در سازمان، تهران.
فاتح خرمشهر: یادواره شهید حاج احمد کاظمی و یارانش (1387)، تهران: مؤسسه فرهنگی هنری جنات فکه.
مطهری، مرتضی (1378)، امامت و رهبری، تهران: صدرا.
همو (1372)، پیرامون انقلاب اسلامی، تهران: صدرا.
میترف، ایان؛ دنتون، الیزابت (1382)، مطالعه معنویت در محیط کار، ترجمه علی رستگار، حوزه و دانشگاه، سال نهم، شماره 37، صص 163-184.
نرگسیان، عباس (1386)، «رهبری معنوی در سازمان‌های معاصر»، تدبیر، سال هجدهم، شماره 189، صص 29-33.
نگین ایران: «مطالعات جنگ ایران و عراق» (1385)، شماره شانزدهم.
یقینی، عباس (1381)، «معنویت به‌ جای‌ دین قرائتی‌ لیبرال‌-مسیحی‌ از اسلام»، کتاب نقد، سال‌ ششم، شماره 3، پیاپی 23، صص‌ 15-38.
یوکل، گری (1382)، مدیریت و رهبری در سازمانها، ترجمه محمد ازگلی و قاسم قنبری، تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه امام حسین (ع).
Bishop John, R. S. (2001), Becoming a spiritual leader, Washington: Lewis Center for Church Leadership.
Delbecq, L. A. (1999), “Christian spirituality and contemporary business leadership”, Journal of Organizational Change management, Vol. 12, No. 4, Pp. 345-349.
Freshman, B. (1999), “An exploratory analysis of definitions and applications of spirituality in the workplace”, Journal of Organizational Change management, Vol. 12, No.4, Pp. 318-327.
Hinnells, R. J. (1995), A New Dictionary of Religion, Oxford: Blackwell.
Korac-Kakabadse, N., Kouzmin, A. & Kakabadse, A. (2002), “spirituality and leadership Praxis”, Journal of Management Psychology, Vol. 17, No. 3, Pp. 153-164.
Leicester, Mal. (2000), Spiritual and religious education, London: The Famer Press.
Mayer, J. D. (2000), “Spiritual Intelligence or Spiritual Consciousness”, The International Journal For The Psychology Of Religion, Vol. 10, No. 1, Pp. 47-56.
Mitroff, L. I. & Denton E. A. (1999), “A Study of spirituality in the workplace”, Sloan management review, Vol. 40, No. 4, Pp. 83-92.
Richard, C. B. (1982), The religious word, London: Macmillan Pub.
Robbins, S. (2003), Essential of organizational behavior, New Jersey: Printis Hall.
Wigglesworth, C. (2004), “Spiritual intelligence and why it matters”, Visited at:http://www.innerworkspublishing.com/news/vol22/intelligence.htm
Wulff, D. M. (1997), Psychology of Religion: Classic and Contemporary, New York: John wiley & Sons, INC.
دوره 5، شماره 2 - شماره پیاپی 2
علمی-پژوهشی
مهر 1390
صفحه 57-122
  • تاریخ دریافت: 02 خرداد 1390
  • تاریخ بازنگری: 01 مهر 1390
  • تاریخ پذیرش: 04 مرداد 1390