اندیشه مدیریت راهبردی (اندیشه مدیریت)

مدل لاکاتوش-کوهن، به مثابه مدلی روش‌شناختی جهت نظریه‌پردازی در مدیریت اسلامی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده معارف اسلامی و مدیریت، دانشگاه امام صادق (ع)

2 کارشناس ارشد معارف اسلامی و مدیریت بازرگانی، دانشگاه امام صادق (ع)

چکیده

مسئله جدی و بنیادین در مطالعات علوم انسانی، خصوصاً مطالعات تلفیقی، مشخص و منقح نبودن مدل روش‌شناختی جامع است، به طوری که بتوان با آن، نظریه‌های منفرد حوزه‌های تلفیق را به مثابه ساختار منتظمی، مرتبط و منسجم کرد.

در این مقاله با تبیین مانع روش‌شناختی -به عنوان مهم‌ترین مانع در توسعه علوم انسانی- مطالعات میان‌رشته‌ای خصوصاً در علوم انسانی، آسیب‌شناسی می‌شود و با بیان اینکه مهم‌ترین آسیب، «حصر‌گرایی روش‌شناختی» است، «کثرت‌گرایی روش‌شناختی» در چارچوب مطالعات میان‌رشته‌ای، به عنوان راه‌حل برون‌رفت از این مشکل، عرضه می‌شود. نتیجه این راه‌حل‌یابی، طراحی مدل مفهومی تلفیقی به روش کتابخانه‌ای است. مدل تلفیقی لاکاتوش-کوهن به مثابه مدلی روش‌شناختی، کمک می‌کند که تناسب و ترابط حوزه مطالعات اسلامی و حوزه مدیریت رایج، بهتر درک شود و زمینه نظریه‌پردازی در مطالعات میان‌رشته‌ای مدیریت اسلامی فراهم آید.

فرضیه اصلی این مقاله، به منظور تبیین مدلِ مفهومیِ تلفیقیِ عرضه‌شده، این است که عموم مطالعات مدیریت اسلامی، جزء‌گرایانه و بدون برنامه پژوهشی، انجام شده است. در واقع، در دو پارادایم اسلامی و مدیریت رایج، صرفاً خرده‌نظریه‌ها، عاری از ترابط و تناسبشان تطبیق و تلفیق شده است. این فرضیه با استفاده از روش تحلیل محتوا در پیشینه نظری و آثار برگزیده مدیریت اسلامی در ایران در دهه‌های 60 تا 80، بررسی و تأیید شده است.

کلیدواژه‌ها

قرآن کریم
افجه‌ای، علی‌اکبر (1383)، مدیریت اسلامی، تهران: جهاد دانشگاهی.
الایروانی، باقر (1384)، دروس تمهیدیه فی الفقه الاستدلالی، قم: منشورات المرکز العالمی للدراسات الاسلامیه.
همو (1385)، دروس تمهیدیه فی القواعد الفقهیه، قم: منشورات المرکز العالمی للدراسات الاسلامیه.
باربور، ایان (1384)، «مدل‌ها و پارادیم‌ها در علم و دین»، ذهن، ترجمه پیروز فطورچی، سال ششم، شماره 21 و 22، صص 192-145.
بارل، گیبسون؛ مورگان، گارت (1383)، نظریه‌های کلان جامعه‌‌شناختی و تجزیه و تحلیل سازمان، ترجمه محمدتقی نوروزی، تهران: سمت.
پورعزت، علی‌اصغر (1380)، «مدیریت دولتی و عدالت اجتماعی»، دانش مدیریت، سال چهاردهم، شماره 55، صص 118-83.
همو (1382)، طراحی سیستم خط‌مشی‌گذاری دولتی برای تحقق عدالت اجتماعی، بر مبنای عدل حکومت حق‌مدار علوی در نهج‌البلاغه، رساله دکتری، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
همو (1383)، «مبانی منطقی طراحی سیستم خط‌مشی‌گذاری دولتی برای تحقق عدالت حق‌مدار (بر اساس نهج‌البلاغه)»، دانشور رفتار، سال یازدهم، شماره 5، صص 11-38.
چالمرز، آلن اف (1379)، چیستی علم: درآمدی بر مکاتب علم‌شناسی فلسفی، ترجمه سعید زیباکلام، تهران: سمت.
خنیفر، حسین (1384)، «تحلیل محتوای ادبیات مدیریت اسلامی با تأکید بر آثار منتخب»، فرهنگ مدیریت، سال سوم، شماره 10، صص 202-151.
دنهارت، رابرت بی (1382)، تئوری‌های سازمان دولتی، ترجمه سیدمهدی الوانی و حسن دانایی‌فرد، تهران: صفار.
رضائیان، علی (1383)، تجزیه و تحلیل و طراحی سیستم، تهران: سمت.
فرامرز قراملکی، احد (1383 الف)، اصول و فنون پژوهش، قم: مرکز مدیریت حوزه علمیه قم.
همو (1383 ب)، «موانع روش‌شناختی توسعه علوم انسانی»، قبسات، سال نهم، شماره 34، صص 118-103.
گلاس، ج. س. و جانسون، و. (1373)، اقتصاد؛ پیشرفت، رکود یا انحطاط، درآمدی بر روش‌شناسی علم اقتصاد، ترجمه محسن رنانی، اصفهان: فلاحت ایران.
لاکاتوش، ایمره (1375)، «علم و شبه علم»، مجموعه مقالات دیدگاه‌ها و برهان‌ها (105-117)، ترجمه شاپور اعتماد، تهران: نشر مرکز.
مطهری، مرتضی (1382)، مجموعه آثار، تهران: صدرا.
هچ، ماری جو (1385)، تئوری سازمان، ترجمه حسن دانایی‌فرد، تهران: افکار.
Campbell, T. (2001), Justice, London: Macmillan press LTD.
Kuhn, T. S. (1972), “Notes on lakatos”, Boston studies in the philosophy of science, Vol. VIII, Pp. 137-146.
Lakatos, I. (1978), “The methodology of scientific research programs”, In J. Worrall & G. Currie (eds.), Philosophical papers (Pp. 8-101), Cambridge: Cambridge University Press, Vols. 1 & 2.
Lakatos, I. & Musgrave, A. (1970), Criticism & the Growth of Knowledge, Cambridge: Cambridge University press.
Morgan, G. (1997), Image of Organization, London : Sage.
Simon, H. A. (1957), Administrative Behavior: A Study of Decision-Making Processes in Administrative Organizations, New York: Macmillan Co.
اندیشه مدیریت راهبردی (اندیشه مدیریت)
دوره 5، شماره 2 - شماره پیاپی 2
علمی-پژوهشی
مهر 1390
صفحه 199-220
  • تاریخ دریافت: 14 آبان 1390
  • تاریخ بازنگری: 01 مهر 1390
  • تاریخ پذیرش: 12 بهمن 1390