اندیشه مدیریت راهبردی (اندیشه مدیریت)

درآمدی بر مبانی بازاریابی در اسلام

نویسندگان

1 استادیار دانشکده علوم اجتماعی و اقتصاد دانشگاه الزهرا (س)

2 مربی دانشگاه شهید بهشتی

3 استادیار دانشکده علوم اجتماعی و اقتصاد دانشگاه الزهراء (س)

4 کارشناس ارشد بازاریابی از دانشکده علوم اجتماعی و اقتصاد دانشگاه الزهرا (س)

چکیده

دین مقدس اسلام درباره تمام شئون زندگی -از جمله فعالیت‌های تجاری و اقتصادی- قوانین و مقرراتی، تعیین کرده و مدعی است که به عنوان آخرین دین الهی، برای همه مشکلات بشر، در همه دوره‌ها و اعصار، راهکار دارد (اعراف، 158)؛ و وجه مشترک همه راهکارهای مزبور، رسیدن به قرب الهی است. این پژوهش از نوع بنیادی است، و در آن تلاش شده است با روشی علمی، اصولی که رهنمودهای اسلامی، رعایت آن را برای فعالان بخش بازاریابی لازم دانسته، شناخته شود؛ و با توجه به آن اصول، تعریفی از بازاریابی اسلامی، عرضه و مدل مفهومی اولیه‌ای از بازاریابی اسلامی طراحی شود. برای رسیدن به نتایج فوق باید به دو سؤال اصلی زیر پاسخ داد.

الف- بازاریابی و فعالیت‌های حرفه بازاریابی شامل چه اجزا و بخش‌هایی است؟

ب- نگرش اسلام درباره اجزا‌ی بازاریابی و فعالیت‌های حرفه بازاریابی چیست؟

در این پژوهش، ضمن تلاش برای پاسخگویی به دو سؤال فوق، مفاهیم مرتبط با فعالیت‌های بازاریابی از قرآن و منابع معتبر احادیث اسلامی، گردآوری و در قالب مدل کلاسیک مدیریت بازاریابی کاتلر، بازتنظیم شده است. آن گاه، با استفاده از ادبیات تحقیق، مبانی تفکری و فعالیت‌های مرتبط با هر کدام از مؤلفه‌های فرآیند بازاریابی، طبقه‌بندی شد. سپس، دیدگاه اسلام درباره هر یک از اجزای اصلی و فرعی بازاریابی شناخته شد و بدین ترتیب، بازاریابی اسلامی مورد تحلیل قرار گرفت و مدل مفهومی اولیه‌ای از بازاریابی اسلامی و نیز تعریفی از بازاریابی از دیدگاه اسلام، عرضه شد.

کلیدواژه‌ها

قرآن کریم
نهج البلاغه (1374)، ترجمه عبدالمجید معادیخواه، تهران: ذره.
اصغری، جمشید؛ فقیه، صدیقه (1387)، بررسی علمی و حقوقی بازاریابی شبکه‌ای، تهران: مجد.
اکرمی، ابوالفضل (1375)، «بازار درتمدن اسلامی»، فصلنامه پژوهشی دانشگاه امام صادق (ع)، شماره 3، صص 98-67.
انصاری، مرتضی (­1374­)، المکاسب، قم: دهاقانی (اسماعیلیان).
ایروانی، جواد (1384)، اخلاق اقتصادی از دیدگاه قرآن و حدیث، مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
پاینده، ابوالقاسم (1306)، نهج الفصاحه، تهران: جاویدان.
تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد (­1366)، غرر الحکم و درر الکلم، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه.
حر عاملی، محمد بن حسن (1403ق)، وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، تصحیح و تحقیق عبدالرحیم ربانی شیرازی، تهران : مکتبه الاسلامیه.
حرّانی، حسن بن علی بن شعبه (­1398ق)، تحف العقول عن آل الرسول (ص)، ترجمه محمدباقر کوه‌کمره‌ای، تهران: اسلامیه.
حکیمی، محمدرضا (1368)، الحیاه، تهران: مکتب نشر الثقافه الاسلامیه.
خدمتی، ابوطالب (1379)، «انواع کنترل و نظارت در مدیریت اسلامی»، حوزه و دانشگاه، سال ششم، شماره بیستم، صص 105-118.
دانایی‌فرد، حسن؛ الوانی، سیدمهدی و آذر، عادل (1389)، روش‌شناسی پژوهش کمی در مدیریت: رویکردی جامع، تهران: صفار: اشراقی.
ری شهری، محمد (1377)، میزان الحکمه، ترجمه حمیدرضا شیخی، قم: دار الحدیث.
همو (1379­)، سیاست‌نامه امام علی (ع)، ترجمه مهدی مهریزی، قم: دارالحدیث.
طباطبایی، محمدحسین (1394)، المیزان فی تفسیر القرآن، طهران: دارالکتب الاسلامیه.
طوسی، محمد بن حسن (1406ق)، تهذیب الاحکام، تصحیح سیدحسن خرسان، بیروت: دار الاضوأ.
غزالی، محمد بن محمد (1406)، احیاء علوم الدین، قم: دار الکتب العلمیه.
قحف، منذر (1384)، «دین و اقتصاد: نظام اقتصادی اسلام و علم تحلیل اقتصاد اسلامی»، ترجمه سیدمحسن میرمعزی، اقتصاد اسلامی، سال پنجم، شماره 18، صص 157-178.
قمی، محمد بن علی بن بابویه (شیخ صدوق) (1404ق)، من لایحضره الفقیه، قم: جامعه مدرسین.
کاتلر، فیلیپ؛ آرمسترانگ، گری (1383)، اصول بازاریابی، ترجمه بهمن فروزنده، تهران: آتروپات.
کاتلر، فیلیپ (1382­)، مدیریت بازاریابی، ترجمه بهمن فروزنده، تهران: ­آتروپات.
کلینی، محمد بن یعقوب (1366)، الفروع من الکافی، ترجمه علی‌اکبر غفاری، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
فاضل لنکرانی، محمد (1385)، آیین کشورداری از دیدگاه امام علی (ع)، قم: مرکز فقهی ائمه اطهار.
مجلسی، محمدباقر (1403ق)، بحار الانوار لدرر اخبار الائمه الاطهار، بیروت: موسسه الوفاء.
مرکز مطالعات و پژوهش­های فرهنگی حوزه علمیه قم (1388)، به نشانی http://www.andisheqom.com
مطهری، مرتضی (1368)، نظری به نظام اقتصادی اسلام، تهران: صدرا.
ناظم‌زاده قمی، اصغر (1374­)، تجلی امامت، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
نجفی، محمدحسن (1367)، جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
نظرپور، محمدتقی (1386)، دانشنامه امام علی (ع)، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
نوری طبرسی، حسین (1408)، مستدرک الوسائل، قم: موسسه آل البیت لاحیاء التراث.
نیشابوری، محمد بن حسن فتال (1386)، روضه الواعظین، قم: منشورات الرضی.
هندی، علاءالدین علی متقی (1409)، کنز العمال فی سنن الاقوال و الافعال، تحقیق بکری حیانی و صفوه السقا، بیروت­: موسسه الرساله.
Abeng, T. (1999), “Business Ethics in Islamic Context”, Presented in The First World Congress of Business Economics and Ethics, Tokyo, Japan.
Kotler, P. (2000), Marketing Management: The Millennium Edition, NJ: Prentice-Hall International.
New York Times, Dec. 18, 2010, “Deal Recovers $7.2 Billion for Madoff Fraud Victims”, p. A1.
Id, Feb. 16, 2011, “From Prison, Madoff Says Banks ‘Had to Know’ of Fraud”, p. A1.
Patton, M. Q. (1990), Qualitative Evaluation and Research Methods, New York: Sage Publications.
Rice, G. (1999), “Islamic Ethics and the Implications for Business”, Journal of Business Ethics, Vol . 18, No. 4, Pp. 345–358.
Saeed, M., Ahmed, Z. U. & Mukhtar, S. M. (2001), “International marketing ethics from an Islamic perspective: A value-maximization approach”, Journal of Business Ethics, Vol. 32, No. 2; Part 2, Pp. 127–142.
اندیشه مدیریت راهبردی (اندیشه مدیریت)
دوره 5، شماره 2 - شماره پیاپی 2
علمی-پژوهشی
مهر 1390
صفحه 221-273
  • تاریخ دریافت: 04 اردیبهشت 1390
  • تاریخ بازنگری: 01 مهر 1390
  • تاریخ پذیرش: 01 مهر 1390