الگوی عملی مدیریتِ خویشتن؛ مبتنی بر کتاب چهل حدیث حضرت امام خمینی(ره)

نوع مقاله : مقاله علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

2 استادیار گروه مدیریت بازرگانی دانشکده معارف اسلامی و مدیریت دانشگاه امام صادق علیه السلام

3 دانشجوی دکتری مدیریت دولتی، دانشگاه تهران (پردیس قم)، نویسنده مسئول

چکیده

در مطالعات و تحقیقات رشته مدیریت، توجه وافری صرف اداره جوامع، سازمان‌ها، گروه‌ها و افراد شده و به مقوله مدیریتِ خویشتن -علی­رغم ضرورت و اهمیت وافرش- کمتر توجه شده است. در این مقاله با روش نظریه‌پردازی داده‌بنیاد که از روش­های پژوهش کیفی است تلاش گردید به مسئله چگونگی مدیریت خویشتن بر اساس نظرهای حضرت امام خمینی -قدس سره- در کتاب شریف چهل حدیث ایشان پاسخ داده شود. بدین منظور، هشت حدیث از احادیث آن کتاب با روش نمونه‌گیری نظری، انتخاب و تحلیل شد و ضمن استخراج نکات کلیدی و کدگذاری آن­ها، مفاهیم و مقولات مرتبط شناخته شد. بر اساس مدل به‌دست‌آمده از یافته­های این پژوهش، مدیریت خویشتن، دارای دو سطح است: اول، ناظر به ساحت ملکی انسان است و با اداره قوای ظاهری و اصلاح اعمال و رفتار، تلازم دارد. دوم به ساحت ملکوتی انسان، مربوط و با اداره قوای سه­گانه واهمه، شهویه و غضبیه و اصلاح ملکات نفسانی، متلازم است. راهکارهای مدیریت خویشتن در سطح اول عبارت است از تفکر، عزم، مشارطه، مراقبه، محاسبه، و تذکر؛ و راهکارها و راهبردهای سطح دوم عبارت است از حفظ خیال، موازنه و اصلاح ملکات نفسانی که خود شامل راهکار علمی و عملی می­شود.

کلیدواژه‌ها

قرآن کریم
نهج‌البلاغه (1379)، ترجمه محمد دشتی، قم: نشر الهادی.
بازرگان، عباس (1387)،مقدمه‌ای بر روش‌های تحقیق کیفی و آمیخته، تهران: دیدار.
پارسانیا، حمید (1387)، «اخلاق اسلامی؛ هستی و چیستی»، پگاه حوزه، شماره 243، صص7-10.
جوادی، محسن (1379)، «نگاهی به شرح چهل حدیث امام خمینی (ره)»،نقد و نظر، سال ششم، شماره 21 و 22، صص 70-83.
حسن‌زاده آملی، حسن (1379)، دروس معرفت نفس، قم: الف لام میم.
خمینی، روح‌الله (1371)، شرح چهل حدیث، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س).
همو (1377)، شرح حدیث جنود عقل و جهل، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س).
دانایی‌فرد، حسن (1384)، «تئوری‌پردازی با استفاده از رویکرد استقرایی: استراتژی مفهوم‌سازی تئوری بنیادی»، دانشور رفتار، سال یازدهم، شماره دوازدهم، صص 55-70.
دانایی‌فرد، حسن؛ الوانی، مهدی و آذر، عادل (1383)، روش‌شناسی پژوهش کیفی در مدیریت: رویکردی جامع، تهران: صفار.
دانایی‌فرد، حسن و امامی، سیدمجتبی (1386)، «استراتژی‌های پژوهش کیفی: تأملی بر نظریه‌پردازی داده‌بنیاد»، اندیشه مدیریت، سال اول، شماره دوم، صص 69-97.
رضاییان، علی (1372)، «خودمدیریتی»، دانش مدیریت، شماره 22، صص 64-73.
همو (1381)، مبانی مدیریت رفتار سازمانی، تهران: سمت.
رضایی‌زاده، محمود (1386)، بررسی تطبیقی خودمدیریتی امام خمینی و مدیران نظام اداری جمهوری اسلامی ایران، تهران: معاونت پژوهشی انتشارات پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی.
رضایی‌زاده، محمود و مهاجری، علی‌اکبر (1385)، مهارت‌های مدیریت خویشتن، تهران: موسسه تحقیقات و آموزش مدیریت.
سبحانی تبریزی، جعفر (1368)، «ابعاد شخصیت حضرت آیت‌الله العظمی امام خمینی (قدس سره)»، درس‌هایی از مکتب اسلام، سال 29، شماره 3، صص 6-26.
همو (1369)، «جامعیت علمی و عملی امام خمینی»، کیهان اندیشه، شماره 29، صص 3-14.
سعادت مصطفوی، حسن (1387)، شرح اشارات و تنبیهات (نمط سوم)، تهران: دانشگاه امام صادق علیه السلام.
کریتنر، رابرت و کینیکی، آنجلو (1384)، مدیریت رفتار سازمانی، ترجمه علی‌اکبر فرهنگی و حسین صفرزاده، تهران: پیام پویا.
الکلینی، محمد بن یعقوب (1367)، الفروع من الکافی، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
مطهری، مرتضی (1362)، انسان در قرآن، قم: صدرا.
مطهری، مرتضی (1373)، حکمت‌ها و اندرزها، تهران: صدرا.
مهدی­زاده، سجاد (1387)، مقایسه خودمدیریتی در دانش مدیریت و اندیشه اسلامی، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، تهران: دانشگاه امام صادق علیه السلام.
 
Bandura, A. (1991), "Social Cognitive Theory of Self-regulation", Organizational Behavior and Human Decision Processes, Vol. 50, No. 2, Pp. 248-287.
Bandura, A. & Cervone, D. (1986), "Differential Engagement of Self-reactive Influences in Cognitive Motivation", Organizational Behavior and Human Decision Processes, Vol. 38, No. 1, Pp. 92-113.
Blanchard, K. (1995), "Points of Power Can Help Self-leadership", Manage, Vol. 46, No. 3, Pp. 12-13.
Cautela, J. R. (1969), "Behavior Therapy and Self-control: Techniques and Applications", in Franks, C. M. (Eds), Behavioral Therapy: Appraisal and Status (Pp. 323-340), New York, NY: McGraw-Hill.
Kerr, S. & Jermier, J. M. (1978), "Substitutes for Leadership: Their Meaning and Measurement", Organization Behavior and Human Performance, Vol. 22, No. 3, Pp. 375-403.
Luthans, F. & Davis, T. (1979), "Behavioral Self-management (BSM): The Missing Link in Managerial Effectiveness", Organizational Dynamics, Vol. 8, No. 1, Pp. 42-60.
Mahoney, M. J. & Arnkoff, D. B. (1978), "Cognitive and Self-control Therapies", in Garfield, S. L., Borgin, A. E. (Eds), Handbook of Psychotherapy and Therapy Change (Pp. 689-722), New York, NY: Wiley.
Manz, C. C. (1991), "Developing Self-leaders Through SuperLeadership", Supervisory Management, Vol. 36, No. 9, P. 3.
Manz, C. C. & Sims, H. P. (1980), "Self-management as a Substitute for Leadership: A Social Learning Perspective", Academy of Management Review, Vol. 5, No. 3, Pp. 361-367.
Markham, S. E. & Markham, I. S. (1998), "Self-management and Self-leadership Reexamined: A Levels of Analysis Perspective", in Danereau, F., Yammarino, F. J. (Eds), Leadership: The Multiple-Level Approaches (Pp. 193-210), Stanford, CT: Classical and New Wave, JAI Press.
Neck, C. P. & Houghton, J. D. (2006), "Two Decades of Self-leadership Theory and Research: Past Developments, Present Trends, and Future Possibilities", Journal of Managerial Psychology, Vol. 21, No. 4, Pp. 270-295.
Neck, C. P., Manz, C. C. (1996), "Thought Self-leadership: The Impact of Mental Strategies Training on Employee Behavior, Cognition, and Emotion", Journal of Organizational Behavior, Vol. 17, No. 3, Pp. 202-216.
  • تاریخ دریافت: 08 اسفند 1390
  • تاریخ بازنگری: 01 خرداد 1391
  • تاریخ پذیرش: 06 خرداد 1391