واکاوی تأثیر اراده الهی در تلاش‌های جمعی و مفهوم‌شناسی برکت در سازمان

نوع مقاله : مقاله علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده الهیات دانشگاه بوعلی سینا (نویسنده مسئول)

2 دانشجوی دکتری مدیریت تکنولوژی پردیس فارابی دانشگاه تهران

چکیده

کسب منافع حداکثری از منابع حداقلی اعم از فیزیکی، مالی و فکری یکی از مهم‌ترین اهداف پژوهشی و اجرایی مدیریت بوده و هست. اکثر تحقیقات صورت گرفته در این زمینه با اجتناب از متافیزیک مسائل مدیریت را صرفاً از منظر عوامل مادی مورد بررسی قرار داده‌اند. این در حالی است که آموزه‌های دینی و شواهد عملی نشان می‌دهد که این تنها اراده انسان نیست که بر تلاش‌هایش اثر می‌گذارد؛ بلکه عوامل غیرمادی دیگر و در صدر آن‌ها اراده الهی که محیط بر همه اراده‌هاست نیز در جمیع امور جریان و تأثیر دارد. این پژوهش بر اساس روش کتابخانه‌ای و تحلیل توصیفی-استنباطی علاوه بر ارائه شواهد این مدعا به دنبال تبیین تأثیر اراده الهی در سازمان است. برای این منظور میزان و نوع اراده الهی تحت تأثیر دو عامل خدا‌خواهی انسان و مشیت الهی در قالب یک الگوی مفهومی تبیین شده و سایر عوامل محیطی و خارج از اراده انسان به‌عنوان واسطه‌های اجرای اراده الهی در نظر گرفته می‌شود؛ بنابراین ادعا می‌شود به هر میزان که اهداف سازمان و مدیریت در راستای بندگی خدا باشد خداوند تبارک‌وتعالی بیشتر سررشته امور سازمان را بر عهده گرفته و بر اساس مشیتش در امور دخالت می‌فرمایند که از آن به برکت در عرصه سازمان تعبیر شده است. در نهایت بر اساس قرآن و روایات زمینه‌هایی که موجب نزول برکت در فعالیت‌های سازمانی می‌شود، ارائه می‌‌گردد.

کلیدواژه‌ها

ابن شعبه، حسن بن علی (1362)، تحف العقول، قم: انتشارات اسلامی.
ابن طاووس حلی، علی (1370)، المجتنی من الدعاء، ابوطالب کرمانی، قم: دار الذخایر.
ایمان، محمدتقی؛ محمدیان، منیژه (1387)، «روش‌شناسی نظریه بنیادی»، روش‌شناسی علوم انسانی، شماره 56، 54-31.
بحرانی، یوسف بن احمد (1363)، الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهرة، قم: انتشارات اسلامی.
بختیاری، حسن (1389)، «بررسی میزان تأثیر معنوی بر توانمندسازی مدیران»، علوم انسانی، 81، 129-150.
برقی، احمد بن محمد (1382)، المحاسن، قم: دار الکتب الاسلامیه.
پاینده، ابوالقاسم (1362)، نهج الفصاحه، قم: جاویدان.
تمیمی، عبدالواحد (1378)، گزیده غرر الحکم و درر الکلم، رسولی محلاتی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
دارینی، محمد (1386)، «برکت در قرآن»، الهیات و حقوق، 25، 139-121.
دانایی‌فرد، حسن (1384)، تئوری‌پردازی با استفاده از رویکرد استقرایی: استراتژی مفهوم‌سازی تئوری بنیادی، دانشگاه شاهد، شماره 11، 70-57.
دیلمی، حسن بن محمد (1371)، إرشاد القلوب، قم: الشریف الرضی.
همو (1408ق)، اعلام الدین، قم: مؤسسة آل البیت.
جوادی آملی، عبدالله (1383)، توحید در قرآن، ج2، قم: مرکز نشر اسراء.
حر عاملی، محمد بن حسن (1370)، تفصیل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة، قم: آل البیت.
همو (1409ق)، وسائل الشیعه، قم: آل البیت.
رستگار، عباس علی؛ وارث، سید حامد (1387)، «خدا در سازمان: تلفیق و یکپارچگی زندگی معنوی و زندگی کاری»، علوم مدیریت ایران، ش11، 99-73.
رضایی، سید عبدالحسین (1364)، الروضه در مبانی اخلاق، قم: اسلامیه.
سیوطی، جلال‌الدین (1401ق)، الجامع الصغیر، بیروت: دار الفکر.
صاحب جواهر، محمدحسن (1362)، جواهر الکلام، سلطانی نسب، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
صدوق، محمد بن على بن بابویه (1366)، علل الشرائع، مسترحمی، تهران: نشر صدوق.
همو (1370)، الامامۀ والتبصرة، قم: نشر مدرسۀ الامام المهدی(عج).
همو (1372)، عیون اخبار الرضا، قزوینی، تهران: نشر صدوق.
همو (1380)، التوحید، میرزایی، قم: علویون.
همو (1384)، خصال، حسن‌زاده، تهران: ارمغان طوبى.
صفار قمی، محمدحسن (1404ق)، بصائر الدرجات، قم: مکتبة آیة الله المرعشى النجفى.
طباطبایی، محمدحسین (1374)، تفسیر المیزان، موسوی، قم: انتشارات اسلامی.
طبرسی، حسن بن فضل (1389)، مکارم الاخلاق، راشدی، قم: صبح پیروزی.
همو (1415ق)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: نشر اعلمی.
طوبایی، محمدتقی (1385)، «مروری بر جایگاه آخرت‌گرایی در مدیریت اسلامی و تأثیر آن در حوزة وظیفة برنامه‌ریزی»، اندیشه صادق، 23، 40-17.
طوسی محمد بن حسن (1370)، تهذیب الاحکام (تحقیق خرسان)، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
همو (1388)، الامالی، قم: اندیشه هادی.
قمی، شیخ عباس (1380)، کلیات مفاتیح الجنان، قم: اسوه.
فروزنده دهکردی، لطف‌الله، ملائی، اله (1388)، «بررسی نظام ارزشی در مدیریت اسلامی و دیگر مکاتب»، راهبرد، ش17: 187-166.
کراجکی، محمد بن علی (1380)، کنز الفوائد، کمره‌ای، تهران: فردوسی.
همو (1380)، معدن الجواهر و ریاضة الخواطر، تهران: مکتبه المرتضویه.
کفعمی، تقی الدین ابراهیم (1382)، مصباح کفعمی، قم: منشورات الرضی-زاهدی.
کلاکی، حسن (1388)، «نظریة بنیادی به‌مثابه روش نظریه‌پردازی»، نامه پژوهش فرهنگی، ش6: 119-140.
کلینی، محمد بن یعقوب (1369)، اصول ‌کافی، مصطفوی، تهران: کتاب‌فروشی علمیه اسلامیه.
مجلسی، محمدباقر (1351)، بحار الانوار، کمره‌ای، تهران: انتشارات اسلامیه.
محمدزاده، رضا؛ گوهری، عباس؛ جانی پور، محمد (1388)، «بررسی مفهومی و مصداقی برکت از دیدگاه قرآن کریم»، مطالعات قرآن و حدیث، 4، 68-41.
محمدی ری‌شهری، محمد (1389)، میزان الحکمة، قم: دار الحدیث.
مصلح، علی‌اصغر؛ موسوی مقدم، سید رحمت‌الله (1390)، نسبت انسان با خدا در فلسفه دکارت و نقد آن از دیدگاه محمدحسین طباطبایی. دانشگاه قم، 4، 112-91.
مطهری، مرتضی (1372)، مقدمه‌ای بر جهان‌بینی اسلامی، ج2، چاپ ششم، تهران: صدرا.
نمازی شاهرودی، علی (1419ق)، مستدرک سفینۀ البحار، قم: جامعه مدرسین.
نوری، حسین بن محمدتقی (1409ق)، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، بیروت: آل البیت(ع).
  • تاریخ دریافت: 23 بهمن 1393
  • تاریخ بازنگری: 21 اسفند 1393
  • تاریخ پذیرش: 05 مهر 1394