تبیین مصادیق امر به معروف و نهی از منکر به عنوان یک فعل اخلاقی همگانی در سازمانها

نوع مقاله : مقاله علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده اقتصاد، مدیریت و علوم اجتماعی دانشگاه شیراز (نویسنده مسئول).

2 دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت منابع انسانی.

3 عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز.

چکیده

امر به معروف و نهی از منکر از جمله فرائضی است که در منابع دینی، بسیار مورد تأکید واقع شده؛ به نحوی که حتی جهاد در راه خدا در برابر این امر به قطره­ای در برابر دریا تشبیه شده و اجرای آن سعادت و خیر جوامع بشری و روی­گردانی از آن سقوط و ذلت را برای انسان‌ها در پی دارد. هدف از نگارش این مقاله شناسایی و استخراج مصادیق سازمانی امر به معروف و نهی از منکر بوده است. جهت تحقق این امر روش فراترکیب مورد استفاده قرار گرفته و در مجموع 75 عنوان مقاله و کتاب جهت استخراج کدهای مورد نظر انتخاب شده‌اند؛ سپس این کدها در قالب 10 بعد، تحت عناوین فردی، مرتبط با کارفرما، مرتبط با کارکنان، مرتبط با مشتری، مرتبط با رقبا، مرتبط با ذی­نفعان، مرتبط با جامعه، مرتبط با تولید، مرتبط با بازاریابی، مرتبط با حسابداری و مالی و مرتبط با فناوری اطلاعات دسته­بندی شده­اند که برخی از این مفاهیم مرتبط با مباحث مطرح شده در حوزه اخلاق کسب و کار توسط اندیشمندان مختلف بوده اما برخی نیز با آن‌ها متفاوت است. نویسندگان در انتها معتقدند که در واقع این مقاله مقدمه­ای جهت ورود مباحث امر به معروف و نهی از منکر به سازمان‌ها است که می­بایست در تلاش‌های آتی مورد تدقیق و پژوهش جامع‌تری قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

قرآن کریم.
بیانات آیت ­الله خامنه ­ای مدظله ­العالی: http://farsi.khamenei.ir/newspart-index?tid=1170
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
آذر، عادل، فانی، علی­ اصغر و داج­خوش، سیدصادق (1391)، «سنجش اخلاق بر اساس مدل شبکه ­ای فازی از اخلاق کسب­ وکار»، فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری، سال هشتم، شماره 3.
آقایی، محمدعلی و حصارزاده، رضا (1391)، «الگوسازی مفهومی اخلاق در حسابداری و پیمایش دیدگاه حسابداران»، فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری، سال هفتم، شماره 3.
ابراهیم ­پور، حبیب (1392)، «بررسی رابطه اخلاق کاری با رفتار کناره ­گیرانه»، فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری، سال نهم، شماره 1.
ابویی­ مهریزی، حسین (1386)، «نقش امر به معروف و نهی ­از منکر در سلامت محیط»، ویژه‌نامه اولین همایش بهداشت در آموزه‌های پیامبر اعظم (6)، مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، سال ششم.
اخوان، پیمان و یزدی­ مقدم، جعفر (1391)، «بررسی توأم نقش اصول اخلاقی و مدیریت دانش بر عملکرد سازمانی»، فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری، سال هشتم، شماره 2.
اخوان ­کاظمی، بهرام (1390.الف)، «نظارت و مبانی آن در نظام و اندیشه علوی»، پژوهشنامه علوی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال دوم، شماره 1.
اخوان­ کاظمی، بهرام (1390.ب)، «ارزیابی و امکان­ سنجی نظام نظارتی فرادولتی امام خمینی (;)»، پژوهشنامه انقلاب اسلامی، سال اول، شماره 1.
اسکات، ریچارد (1392)، سازمان­ها: سیستم­های عقلایی، طبیعی و باز، ترجمه حسن میرزایی اهرنجانی، قم: یاران.
اعتمادی، حسین، خلیل­ پور، مهدی و تقی­ پوریان، یوسف (1391)، «تأثیر اخلاق حرفه­ای بر قابلیت اتکا صورت­های مالی»، فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری، سال هفتم، شماره 3.
الهام، غلامحسین (1390)، «جایگاه امر به معروف و نهی از منکر در سیاست جنایی»، فصلنامه حقوق، سال چهل­وسوم، شماره 2.
امامی، محمد و دهقان، فرشته (1392)، «نظارت درونی سلسله مراتبی بر دستگاه های اداری در نظام حقوقی ایران»، مجله مطالعات حقوقی دانشگاه شیراز، سال پنجم، شماره 3.
ایروانی، جواد (1392)، اسلام درباره اخلاق کار و تجارت چه می­گوید؟، مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
ایزد ی­فرد، علی­ اکبر و کاویار، حسین (1389)، «مسئولیت­ پذیری کارگزاران و مدیران از دیدگاه امام علی (7) با تأکید بر مؤلفه­های اخلاق حرفه­ای»، پژوهشنامه علوی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال اول، شماره 2.
ایزدی­ فرد، علی ­اکبر و منتظری، صالح (1393)، «بررسی فقهی شرط احتمال تأثیر در امر به معروف و نهی ­از منکر از نظر زمان و محدوده تأثیرگذاری»، پژوهش­های فقهی، سال دهم، شماره 2.
بسیج، احمدرضا (1389)، «امر به معروف و نهی ­از منکر و حقوق شهروندی»، معرفت، شماره 151.
پورطهماسبی، سیاوش و تاجور، آذر (1389)، «ویژگی­ ها و وظایف کارگزاران در نهج ­البلاغه»، پژوهشنامه علوی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال اول، شماره 2.
پورنقدی، بهزاد (1388)، «اخلاق در فناوری اطلاعات و آسیب ­شناسی اخلاق ارتباطات»، فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری، سال چهارم، شماره 1و 2.
جباری، حسین و رحمانی، حلیمه (1389)، «سنجش ملاحظات اخلاقی در حسابداری»، فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری، سال پنجم، شماره 3 و 4.
جمشیدی، مسلم، جمشیدی، محمدصادق ­غلام و سیاح­ البرزی، هدایت (1388)، «تحلیلی نو و عملی از امر به معروف و نهی از منکر در انتظام اجتماعی»، انتظام اجتماعی، سال اول، شماره 4.
جوان ­آراسته، حسین (1390)، «قلمرو شرعی و قانونی امر به معروف و نهی ­از منکر (حوزه مردم نسبت به یکدیگر)»، مطالعات انقلاب اسلامی، سال هشتم، شماره 27.
جوان ­آراسته، حسین (1392.الف)، «نظارت همگانی و متقابل در نظام اسلامی (تحلیل اصل هشتم قانون اساسی)»، مطالعات انقلاب اسلامی، سال دهم، ش34.
جوان ­آراسته، حسین (1392.ب)، «اصل هشتم و ضرورت تأسیس سازمان امر به معروف و نهی از منکر»، حکومت اسلامی، سال هفدهم، شماره 4.
حسینی ­اجداد، سیداسماعیل و رخشنده ­نیا، سیده­اکرم (1391)، «امر به معروف و نهی از منکر از منظر دین و شرایط اقامه آن»، پژوهش‌های میان‌رشته­ای قرآن کریم، سال سوم، شماره 2.
حکمی ­دزفولی، سیدمرتضی (1388)، «فریضه امر به معروف و نهی ­از منکر»، مسجد، شماره 61.
حیدری­ زاده، زهرا، حسنی، محمد و قاسم ­زاده­ علیشاهی (1392)، «تأثیر فرهنگ خدمتگزاری بر پاسخگویی فردی و مسئولیت اجتماعی کارکنان با تأکید بر اخلاق کار اسلامی»، مدیریت اسلامی، سال بیست­ویکم، شماره 2.
خادمی، حسین و محمودخانی، حمیدرضا (1391)، واجب فراموش شده، تهران: خیزش نو.
خمینی، روح‌الله (1368)، تحریر الوسیله، ترجمه علی اسلامی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
رجبی، عباس (1390)، «بررسی تطبیقی امر به­ معروف و نهی ­ا­ز منکر از دیدگاه شیعه، معتزله و اشاعره. آموزش معارف اسلامی»، سال بیست­وسوم، شماره 4.
رجبی ­پورمیبدی، علیرضا و دهقانی­ فیروزآبادی (1391)، «رابطه اخلاق کار اسلامی با تعهد سازمانی و رضایت شغلی در پرستاران»، فصلنامه اخلاق زیستی، سال دوم، شماره 6.
رضاییان، علی (1387)، مبانی سازمان و مدیریت، تهران:سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاها (سمت).
رضایی ­راد، عبدالحسین و قبولی ­درافشان، سیدمحمدتقی (1383)، «آسیب­ شناسی امر به ­معروف و نهی ­از منکر با تجارب تاریخی»، مطالعات اسلامی، شماره 69.
زنجانی، عمید و عنایتی، لطفعلی (1386)، «الگوی امنیت در جامعه اسلامی و سازوکار امر به معروف و نهی ­از منکر»، نگرش راهبردی، شماره 79 و 80.
سهرابی، بابک، اعظمی، امیر و یزدانی، حمیدرضا (1390). «آسیب­ شناسی پژوهش­های انجام شده در زمینه مدیریت اسلامی با رویکرد فراترکیب»، چشم­انداز مدیریت دولتی، شماره 6.
سیدی، امیر و خدادادیان، زهره (1393)، «رابطه تبلیغات اخلاقی با مصرف­ کنندگان»، فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری، سال نهم، شماره 4.
صالحی، شایسته و شهنه، منیژه (1381)، «دیدگاه اعضای هیأت علمی در مورد نظارت اداری و بالینی در برخی از دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور»، مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی، شماره 5.
صانعی، مهدی و یاری، مریم (1392)، «تحلیل مؤلفه ­های اصول اخلاق حرفه­ای مدیران در حوزه مدیریت منابع انسانی»، فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری، سال نهم، شماره 1.
طباطبایی ­فر، سیدمحسن (1390)، «امر به معروف و نهی از منکر در فقه سیاسی شیعه»، علوم سیاسی، سال چهاردهم، شماره 54.
عابدی، محمد (1380)، «هزینه­ های امر به معروف و نهی از منکر از دیدگاه امیرالمؤمنین (7)»، مبلغان، شماره 21.
عسگری، نادر، نیکوکار، غلامحسین و امینی، محمد (1393)، «بررسی رابطه اخلاق اسلامی و رفتار شهروندی سازمانی»، فصلنامه مدیریت اسلامی، سال بیست­ودوم، شماره 1.
علی­ اکبری، حسن و رمضانی، حسین (1391)، «بررسی پایه­های نظری موضوع تصمیم­گیری مبتنی بر اخلاق»، مدیریت اسلامی، سال بیستم، شماره 1.
فرمهینی ­فراهانی، محسن و اشرفی، فاطمه (1393)، «اصول اخلاق حرفه‌ای در نهج­ البلاغه»، پژوهشنامه علوی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال پنجم، شماره 1.
قاسم ­پور دهاقانی، علی، لیاقت‌دار، محمدجواد وجعفری، سیدابراهیم (1390)، «تحلیلی بر بومی‌سازی و بین­ المللی­ شدن برنامه درسی دانشگاه ­ها در عصر جهانی شدن»، فصلنامه تحقیقات فرهنگی، سال چهارم، شماره 4.
قراملکی، احد فرامرز (1394)، اخلاق سازمانی، تهران: مؤسسه مطالعات بهره­وری و علوم انسانی.
قرائتی، محسن (1375)، امر به معروف و نهی از منکر، تهران: درس‌هایی از قرآن.
قربانی ­لاهیجی، زین ­العابدین (1387)، فریضه امر به معروف و نهی ­از منکر از دیدگاه قرآن و سنت، تهران: سایه.
قلی­ زاده، آذر و رجبی، طیبه (1392)، «نقش امر به­ معروف و نهی ­از منکر در بهبود سرمایه اجتماعی دانشجویان دختر»، مطالعات فرهنگ ـ ارتباطات، سال چهارم، شماره 22.
کارگر، غلامرضا (1389)، «بهینه­ سازی منابع انسانی راهکاری جهت توسعه پایدار انسان: بررسی تحلیلی عوامل و راهکارها»، توسعه انسانی پلیس، سال ششم، شماره 27.
کاظمیان، زیبا (1391)، «راهبردهای بنیادی تبلیغات در تعلیم آموزه­های دینی و تربیت اسلامی»، تربیت اسلامی، سال هفتم، شماره 14.
گائینی، ابوالفضل و نجاری، رضا (1392)، مدیریت منابع انسانی با رویکرد اسلامی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
محقر، علی، جعفرنژاد، احمد، مدرس­ یزدی، محمد و صادقی ­مقدم، محمدرضا (1392)، «ارائه الگوی جامع هماهنگی اطلاعاتی شبکه تأمین خودروسازی با استفاده از روش فراترکیب»، مدیریت فناوری اطلاعات، سال پنجم، شماره 4.
مشایخی­ پور، محمدعلی، فقهی ­زاده، عبدالهادی و واعظی، محمود (1391)، «عوامل و زمینه­ های تقویت اخلاق کار از دیدگاه امام علی (7)»، پژوهشنامه علوی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال سوم، شماره 2.
مشیدی، جلیل و اصغری­ بایقوت، یوسف (1391)، «امر به معروف و نهی از منکر از منظر عرفانی»، ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناسی، سال هشتم، شماره 29.
مصباح­ یزدی، محمدتقی (1391)، «مشکات مصباح، پیش­نیازهای مدیریت اسلامی»، قم: مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (;).
مطهری، مرتضی (1368)، ده گفتار، قم: صدرا.
نصیرزاده، فرشته (1393)، «تأثیر اخلاق و وجدان­کاری و هوش اخلاقی در مدیریت سازمان‌ها»، اخلاق، سال چهارم، شماره 16.
ورعی، سیدجواد (1391)، «امر به معروف و نهی ­از منکر و گناهان پنهان و آشکار»، حکومت اسلامی، سال هفدهم، شماره 3.
هادوی، مریم، مهدی­ پور، لطفعلی و سلطانی، اشرف (1393)، «اهمیت فریضه امر به معروف و نهی ­از منکر از دیدگاه دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان در سال 1390»، سلامت جامعه، سال هفتم، شماره 2 و 3.
هاشمی ­دولابی، قدسیه ­سادات (1388)، «امر به معروف و نهی ­از منکر در قرآن»، فروغ وحدت، سال پنجم، شماره 18.
Abeng, Tanri (1997), “Business ethics in Islamic context: Perspectives of a Muslim business leader”, Business Ethics Quarterly, vol.7.
Ali, Abbas & Al-Owaihan, Abdullah (2008), “Islamic work ethic: a critical review”, Cross cultural management: An international Journal, vol. 15
Ali, Abbas (1988), “Scaling an Islamic Work Ethic”, The Journal of Social Psychology, vol.128.
Arslan, Mahmut (2001), “The work ethic values of protestant British, Catholic Irish and Muslim Turkish managers”, Journal of Business Ethics, vol. 31
Beekun, Rafik, & Badawi, Jamal (2005), “Balancing ethical responsibility among multiple organizational stakeholders: The Islamic perspective”, Journal of business ethics, vol. 60.
Buckley, Ronald, Beu, Danielle, Frink, Dwight, Howard, Jack, Berkson, Howard, Mobbs, Tommie, & Ferris, Gerald (2001), “Ethical issues in human resources systems”, Human resource management review, vol. 11.
Cäker, Mikael, & Siverbo, Sven (2011), “Management control in public sector Joint Ventures”, Management Accounting Research, vol. 22.
Calluzzo, Vincent & Cante, Charles (2004), “Ethics in information technology and software use”, Journal of Business Ethics, vol. 51.
Carroll, Archie & Buchholtz, Ann (2008), Business and society: Ethics, sustainability, and stakeholder management. Cengage Learning
Carter, Craig (2000), “Ethical issues in international buyer–supplier relationships: a dyadic examination”, Journal of operations management, vol. 18.
Chang, Shuchih, Liu, Anne & Lin, Sungmin (2015), “Exploring privacy and trust for employee monitoring”, Industrial Management & Data Systems, vol. 115.
Chanzanagh, Hamid, & Akbarnejad, Mahdi (2011), “The meaning and dimensions of Islamic work ethic: initial validation of a multidimensional IWE in Iranian society”, Procedia-Social and Behavioral Sciences, vol. 30.
Chonko, Lawrence, & Hunt, Shelby (1985), “Ethics and marketing management: An empirical examination”, journal of Business Research, vol. 13.
Clement, Ronald (2006), “Just how unethical is American business?”, Business Horizons, vol. 49.
Conger, Sue, Loch, Karen & Helft, Loerine (1995), “Ethics and information technology use: a factor analysis of attitudes to computer use”, Information Systems Journal, vol. 5.
Cravens, David, Lassk, Felicia, Low, George, Marshall, Greg, & Moncrief, William (2004), “Formal and informal management control combinations in sales organizations: The impact on salesperson consequences”, Journal of Business Research, vol. 57.
Cuguero, Natalia & Rosanas, Josep (2011), The next generation of management control systems: Justice and fairness as antecedents for goal congruence (No. D/917), IESE Business School.
Falkenberg, Andreas (2010), “An international perspective on the moral maturity of marketers”, Australasian Marketing Journal (AMJ), vol. 18.
Fard, Hassan & Noruzi, Mohammad (2011), “A snap shot on business ethic and ethic in business”, Performance and Risks in the European Economy, vol. 6.
Fisher, Josie (2007), “Business marketing and the ethics of gift giving”, Industrial Marketing Management, vol. 36.
Forsyth, Donelson & O’Boyle, Ernest (2011), “Rules, standards, and ethics: Relativism predicts cross-national differences in the codification of moral standards”, International Business Review, vol. 20.
Gaumnitz, Bruce & Lere, John (2002), “Contents of codes of ethics of professional business organizations in the United States”, Journal of Business Ethics, vol. 35.
Gordon-Till, Jonathan (2002), “Applied ethics in business information units”, Business information review, vol. 19.
Halbert, Terry & Ingulli, Elaine (2009), Law & ethics in the business environment (Sixth ed.), Ohio: South-Western.
Harrison, Mike (2005), An introduction to business and management ethics.
Hasnas, John (2013), “Teaching Business Ethics: The Principles Approach”, Journal of Business Ethics Education, vol. 10.
Hayati, Keumala & Caniago, Indra (2012), “Islamic work ethic: The role of intrinsic motivation, job satisfaction, organizational commitment and job performance”, Procedia-Social and Behavioral Sciences, vol. 65.
Islam, Rafikul & Rasad, S. B. M (2006),” Employee performance evaluation by the AHP: A case study”, Asia Pacific Management Review, vol. 11.
Jennings, Marianne (2008), Business ethics: Case studies and selected readings, Cengage Learning.
Khan, Khurram, Abbas, Muhammad, Gul, Asma & Raja, Usman (2013), “Organizational justice and job outcomes: Moderating role of Islamic Work Ethic”, Journal of Business Ethics, vol. 126.
Kumar, Naresh & Che Rose, Raduan (2010), “Examining the link between Islamic work ethic and innovation capability”, Journal of management development, vol. 29.
Kumar, Naresh & Che Rose, Raduan (2012), “The impact of knowledge sharing and Islamic work ethic on innovation capability”, Cross Cultural Management: An International Journal, vol. 19.
Lee, Sangjae & Ahn, Hyunchul (2009), “Structural equation model for EDI controls: Controls design perspective”, Expert systems with applications, vol. 36.
Lin, Jun & Zhang, Jinruo (2011), “Ethical awareness of Chinese business managers and accountants and their views on the use of off-book accounts”, Advances in Accounting, vol. 27.
Maukar, Sylvana (2015), “The Influence of Emotional Intelligence, Creativity, Work Ethic, to Service Quality of High School Library in the Minahasa Regency”, American Journal of Educational Research, vol. 3.
Miller, Michael, Woehr, David & Hudspeth, Natasha (2002), “The meaning and measurement of work ethic: Construction and initial validation of a multidimensional inventory”, Journal of Vocational Behavior, vol. 60.
Paine, Lynn (1991), “Corporate policy and the ethics of competitor intelligence gathering”, Journal of Business Ethics, vol. 10.
Rittenburg, Terri, Valentine, Sean & Faircloth, James (2007), “An ethical decision-making framework for competitor intelligence gathering”, Journal of business ethics, vol. 70.
Rokhman, Wahibur (2010), “The effect of Islamic work ethics on work outcomes”, Electronic Journal of Business Ethics and Organization Studies, vol. 15.
Sandelowski, Margarete & Barroso, Julie (2006). Handbook for synthesizing qualitative research, New York: Springer Publishing Company
Stanton, Jeffrey (2000), “Reactions to employee performance monitoring: Framework, review, and research directions”, Human Performance, vol. 13.
Trevino, Linda & Nelson, Katherine (2010), Managing business ethics, John Wiley & Sons.
Uygur, Selçuk (2009), “The Islamic work ethic and the emergence of Turkish SME owner-managers”, Journal of Business Ethics, vol. 88.
Ver Eecke, Wilfried (2013), Business Ethics and Eleven Categories of Merit Goods, In Ethical Reflections on the Financial Crisis 2007/2008 (pp. 45-82), Springer Berlin Heidelberg.
Weiss, Joseph (2008), Business ethics: A stakeholder and issues management approach, Cengage Learning.
Yadav, Rajesh & Dabhade, Nishant (2013), “Performance management system in Maharatna Companies (a leading public sector undertaking) of India–a case study of BHEL, Bhopal (MP)”, International Letters of Social and Humanistic Sciences, vol. 4.
Zimmer, Lela (2006), “Qualitative meta‐synthesis: a question of dialoguing with texts. Journal of advanced nursing”, vol. 53.
  • تاریخ دریافت: 29 آبان 1394
  • تاریخ بازنگری: 10 دی 1395
  • تاریخ پذیرش: 24 اردیبهشت 1396