روندهای تأثیرگذار بر آینده‌ دانشگاه‌ امام صادق(ع)

نوع مقاله : مقاله علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مدیریت سیستم‌ها دانشگاه تربیت مدرس (نویسنده مسئول).

2 دانشیار دانشکده معارف ‌اسلامی و مدیریت دانشگاه امام صادق (ع).

3 دکترای آینده‌پژوهی و پژوهشگر مرکز آینده‌پژوهی علوم و فناوری‌های دفاعی

چکیده

امروزه دانشگاه‌ها و از جمله دانشگاه امام صادق(ع) در مقطعی حساس و سراسر تغییر قرار دارند. فهم تغییر نیازمند ابزارهایی مانند تفکر روندی است. چرا که روندها حکایت از شرایطی دارند که احتمالاً باید در سالهای آینده با آنها دست و پنجه نرم کرد. پژوهش حاضر به شناسایی و توصیف روندهای تأثیرگذار بر آینده دانشگاه‌ امام صادق(ع) پرداخته است. این روندها در سه‌لایه دیده شده‌اند: 1. روندهای آموزش‌عالی جهانی 2. روندهای خاص آموزش‌عالی ایران 3. روندهای خاص دانشگاه امام صادق(ع). روش این پژوهش از نوع آمیخته‌ی اکتشافی است. بدین منظور پس از بررسی اسناد، جهت شناسایی روندهای جهانی و ملی تأثیرگذار بر دانشگاه‌ها به مصاحبه با خبرگان پرداخته شد. پس از آن روندهای شناسایی شده با طراحی و توزیع پرسشنامه‌ای، اعتباریابی شدند و 25 روند در این دو سطح تأیید شد. از طرفی با دسته‌ای دیگر از مصاحبه‌ها، روندهای خاص دانشگاه امام صادق(ع) شناسایی شد. سپس با طراحی و توزیع پرسشنامه دوم، روندهای خاص این دانشگاه نیز اعتباریابی شدند. در نهایت، روندهای تأیید شده، متشکل از 20 روند جهانی، 5 روند خاص ملی و 8 روند خاص دانشگاه امام صادق(ع) در شش دسته تقسیم‌بندی شدند که عبارتند از: 1. روندهای علمی و پژوهشی 2. روندهای آموزش و یادگیری 3. روندهای مدیریتی 4. روندهای مالی 5. روندهای عرضه‌وتقاضا و جمعیت‌شناختی 6. روندهای فرهنگی و تربیتی. همچنین جهت ایجاد فهم مشترک و جلوگیری از کژتابی‌های احتمالی، توصیف مختصری از این روندها ارائه گردید. نتایج این پژوهش، به منزله‌ی نقشه‌ای کلی از تحولات دانشگاه امام صادق(ع) و محیط تخصصی آن می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

آل‌آقا، فریده؛ کشاورز، محسن؛ رحیمی، محسن (1387)، «روند رشد کمی آموزش ‌عالی خصوصی و دولتی در کشور جمهوری اسلامی ایران»، دانش و پژوهش در علوم تربیتی، شماره 20.
آلتباخ، فیلیپ جی.؛ ریزبرگ، لیز؛ رامبلی، لورا ای. (1393)، روندهای آموزش‌ عالی جهانی: رهگیری یک انقلاب دانشگاهی، ترجمه محمدرضا سعیدآبادی و پروین احمدخانلو، تهران: مؤسسه‌ پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش‌ عالی.
اردلان، محمدرضا؛ اسکندری، اصغر؛ گیلانی، مریم (1391)، «رهبری دانش، هوش سازمانی و اثربخشی سازمانی»، مطالعات مدیریت راهبردی، شماره 12.
امین‌پور، فرزانه (1386)، «یادگیری الکترونیکی در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی»، مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات، شماره 1.
بازرگان‌ هرندی، عباس (1387)، «روش تحقیق آمیخته: رویکردی برتر برای مطالعات مدیریت»، دانش مدیریت، شماره 21.
بل، وندل (1392)، مبانی آینده‌پژوهی: تاریخچه، اهداف و دانش، ترجمه مصطفی تقوی و محسن محقق، تهران: مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی، مرکز آینده‌پژوهی علوم و فناوری دفاعی.
بهجتی ‌اردکانی، فاطمه؛ یارمحمدیان، محمد‌حسین؛ فروغی ‌ابری، احمد‌علی؛ فتحی‌ و اجارگاه، کوروش (1391)، «مطالعه تطبیقی بین‌المللی کردن برنامه‌های درسی آموزش‌عالی در چند کشور جهان»، پژوهش در برنامه‌ریزی درسی، شماره 9.
پایا، علی (1379)، «آینده دانشگاه و دانشگاه آینده»، نشریه رهیافت، شماره 23.
پیغامی، عادل؛ تورانی، حیدر (1388)، «گونه‌شناسی رهیافت‌های تلفیقی در طراحی برنامه‌های درسی و دلالت‌های کاربردی آن برای رشته اقتصاد»، مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، شماره 2.
تقوی، مصطفی (1392)، مقدمه‌ای بر آینده‌پژوهی: تحلیل روند، تهران: مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی، مرکز آینده‌پژوهی علوم و فناوری دفاعی، ج 5.
جنکل، هانس‌ون (1376)، «دانشگاه 2050: سازمانی برای پرورش خلاقیت و نوآوری»، ترجمه محمدحسین نژادسلیمی، نشریه رهیافت، شماره 16.
حاجیانی، ابراهیم (1390)، مبانی، اصول و روش‌های آینده‌پژوهی، تهران: دانشگاه امام صادق (7).
دانایی‌فرد، حسن؛ الوانی، سیدمهدی؛ آذر، عادل (1394)، روش‌شناسی پژوهش کمی در مدیریت: رویکردی جامع، تهران: صفار، ج1.
ذاکرصالحی، غلامرضا (1383)، «دانشگاه‌های آینده»، در دایرة‌المعارف آموزش‌عالی، زیر نظر نادرعلی قورچیان، حمیدرضا آراسته و پریوش جعفری، تهران: بنیاد دانشنامه بزرگ فارسی، ج1.
ذاکرصالحی، غلامرضا (1393)، «آموزش‌عالی در گذار از توسعه پایدار به پساپایداری»، مجموعه مقالات دومین همایش آموزش‌عالی و توسعه پایدار، تهران: مؤسسه‌ پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش‌عالی.
ربیعی، علی؛ نظریان، زهرا (1390)، «عوامل مؤثر در سیاستگذاری آموزش‌عالی با رویکرد اصل 44»، راهبرد، شماره 20.
رحمانی میاندهی، غلامرضا؛ نصرآبادی لواسانی، زهرا (1380)، «استقلال دانشگاه در آینده»، ترجمه علی حسن نفرآباد، پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش‌عالی، شماره 20.
روشن، احمدرضا (1387)، «توزیع فرصت‌های ورود به دانشگاه‌های دولتی ایران»، رفاه اجتماعی، شماره 31و30.
روشن، احمدرضا (1392)، «چالش‌های بین‌المللی افزایش دسترسی به آموزش‌عالی»، دنیای اقتصاد، 15/8/1392.
زاهدی نوقابی، مهدی (1392-1391)، «دانش‌آموزان در قرن 21؛ یادگیری مادام‌العمر و نقش سواد اطلاعاتی»، کتاب مهر، زمستان 1391و بهار 1392، شماره 8.
سبحانی‌نژاد، مهدی؛ محمودی، مهدی (1391)، «بررسی کیفی چگونگی انطباق اهداف آموزش‌عالی با مقتضیات بعد اقتصادی جهانی شدن از دیدگاه اعضای هیئت علمی دانشگاه‌های شهر تهران»، مدیریت در دانشگاه اسلامی، شماره 1.
سرکارآرانی، محمدرضا (1381)، «بین‌المللی شدن آموزش‌عالی: چالش‌ها، راهبردها، سیاست‌ها و برنامه‌ها»، اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی، شماره 2.
شفیع‌زاده، حمید (1388)، «دانشگاه پژوهشی و نقش آن در تولید علم»، پژوهشنامه، شماره 39.
عابدی جعفری، حسن؛ تسلیمی، محمدسعید؛ فقیهی، ابوالحسن؛ شیخ‌زاده، محمد (1390)، «تحلیل مضمون و شبکه مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده‌های کیفی»، اندیشه مدیریت راهبردی، شماره 10.
عباسی، بدری؛ قلی‌پور، آرین؛ پیران‌نژاد، علی (1386)، «پیامدهای ناخواسته تجاری‌سازی در آموزش‌عالی»، پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش‌عالی، شماره 46.
عباسی، بدری؛ قلی‌پور، آرین؛ دلاور، علی؛ جعفری، پریوش (1388)، «تحقیق کیفی پیرامون تأثیر رویکرد تجاری‌سازی بر ارزش‌های سنتی دانشگاه»، سیاست علم و فناوری، شماره 2.
عراقیه، علیرضا (1392)، «گونه‌شناسی رهیافت‌های میان‌رشته‌ای و دلالت‌های آن در طراحی برنامه‌درسی چندفرهنگی در آموزش‌عالی»، رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، شماره 1.
عرفانی، مریم (1389)، «تغییر از پارادایم ذهنی آموزش به یادگیری»، تدبیر، شماره 21.
علی احمدی، علیرضا؛ ثقفی، فاطمه؛ فتحیان، محمد (1386)، «ارائه متدولوژی تحلیل روند برای شکل‌گیری استراتژی و آینده‌نگاری»، مدیریت فردا، شماره 5.
عمید، حسن (1389)، فرهنگ فارسی، ج1، تهران: اشجع.
فراستخواه، مقصود (1388)، دانشگاه و آموزش ‌عالی؛ منظرهای جهانی و مسئله‌های ایرانی، تهران: نشر نی.
فراستخواه، مقصود (1389)، «بررسی الگوی تعاملات آموزش ‌عالی و دانشگاه با سایر نظام‌های تولید و خدمات»، پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش ‌عالی، شماره 57.
قارون، معصومه (1375)، «بررسی راه‌های تأمین منابع مالی دانشگاه‌ها»، پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش‌ عالی، شماره 4.
قانعی‌راد، محمدامین (1383)، «توسعه ناموزون آموزش‌ عالی: بیکاری دانش‌آموختگان و مهاجرت نخبگان»، رفاه اجتماعی، شماره 15.
کورنیش، ادوارد (1388)، آینده‌پژوهی پیشرفته، ترجمه سیاوش ملکی‌فر، تهران: اندیشکده صنعت و فناوری.
مانیان، امیر؛ منتظر، غلامعلی؛ پزشک، حمید؛ موسی‌خانی، محمد (1384)، «طراحی و تبیین مدلی برای توسعه دانشگاه مجازی ایران»، مدیریت فرهنگ سازمانی، شماره 3.
مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش ‌عالی (1393)، میز آینده‌پژوهی آموزش ‌عالی ایران گزارش 6: آینده مالیه آموزش‌عالی، تهران: میز آینده‌پژوهی آموزش‌عالی مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش‌ عالی، 6/11/1393.
میرزامحمدی، محمدحسن و ظفری‌پور، طاهره (1388)، «بررسی نقش آموزش غیررسمی در شکل‌گیری شخصیت فردی و اجتماعی»، مهندسی فرهنگی، شماره 27و28.
یعقوبی، جعفر؛ ملک‌محمدی، ایرج؛ ایروانی, هوشنگ؛ عطاران، محمد (1387)، «ویژگی‌های مطلوب دانشجویان و اعضای هیأت علمی در یادگیری الکترونیکی در آموزش‌ عالی ایران: دیدگاه دانشجویان دوره‌های مجازی»، پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش ‌عالی، شماره 47.
 
Abdoli Sejzi, Abbas and Aris, Baharuddin and Yahya, Noraffandy (2012), “The Phenomenon of Virtual University in New Age: Trends and Changes”, Procedia- Social and Behavioral Sciences, vol. 56.
Beall, Jo (2012), The shape of things to come: higher education global trends and emerging opportunities to 2020, British Council.
Brennan, John (2012), “Is There a Future for Higher Education Institutions in the Knowledge Society?”, European Review, vol. 20.
Dew, John R. (2012), “The Future of American Higher Education”, World Future Review, vol.4, No. 4.
Gül, Hüseyin and Gül, Songül Sallan and Kaya, Eylem and Alican, Ayse (2010), “Main trends in the world of higher education, internationalization and institutional autonomy”, Procedia Social and Behavioral Sciences, vol. 9.
Hines, Andy and Bishop, Peter (2006). Thinking about the Future: Guidelines for Strategic Foresight, Washington: Social Technologies.
Strauss, A. and Corbin J. (1998), “Basics of qualitative research”, Newbury Park: Sage Publications.
Throne, Michael (2001), “Predicting the future nature of universities”, The Lancet, vol. 357.
  • تاریخ دریافت: 21 آذر 1394
  • تاریخ بازنگری: 29 فروردین 1395
  • تاریخ پذیرش: 14 اردیبهشت 1395