اندیشه مدیریت راهبردی (اندیشه مدیریت)

ظرفیت شناسی رویکرد راهبردی و آینده نگارانه به آموزه مهدویت در بستر تمدن نوین اسلامی

نوع مقاله : مقاله علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده معارف اسلامی و ارتباطات دانشگاه امام صادق علیه السلام

2 دانشجوی کارشناسی ارشد دانشکده معارف اسلامی و ارتباطات دانشگاه امام صادق علیه السلام

چکیده

در سال­های پس از پیروزی انقلاب، در میان  استادان و صاحب نظران حوزه مهدویت، رویکردهای مختلفی شکل گرفته که از بستر علمی خاصی برخاسته و با توجه به جهت گیری تمدنی انقلاب اسلامی، هر یک از این رویکردهای مهدوی می‌تواند از ظرفیت ویژه خود برای تحقق این تمدن بهره گیرد. یکی از این رویکردها، رویکرد «راهبردی و آینده نگارانه» به مهدویت بوده که از سوی برخی صاحب نظران حوزه مهدویت مطرح شده است. مقاله حاضر که یک تحقیق توصیفی- اکتشافی است سعی دارد به این سؤال پاسخ دهد که رویکرد راهبردی و آینده نگارانه به مهدویت چیست و از چه ظرفیتی برای تحقق تمدن اسلامی برخوردار است؟ بدین منظور در بخش اول جهت معرفی علمی این رویکرد، از شناسنامه علمی با چارچوب تعریف شده‌ای که از «رئوس ثمانیه» علم منطق عاریه گرفته شده، استفاده شد و سپس در بخش دوم، برای ظرفیت شناسی تمدنی، بعد از انجام چند مصاحبه عمیق با صاحب نظران این رویکرد، با استفاده از روش کیفی تحلیل مضمون (Thematic Analysis)، در قالب مضامین سه گانه «توصیفی»، «تفسیری» و «یکپارچه ساز» و با استفاده از نرم افزار Maxqda، کدگذاری و تحلیل گردید.  بر اساس یافته‌ها و اطلاعاتی که در تحلیل مضامین به دست آمد، در نهایت مشخص شد که بیشترین ظرفیت تمدنی رویکرد راهبردی و آینده نگارانه به ترتیب اولویت؛ در نظام‌های «دانشی و فناوری»،‌ «اجتماعی»، «سیاسی و حقوقی»، «معنوی و عبادی»، «تربیتی و اخلاقی»، «فرهنگی و هنری»،‌ «ارتباطی» و «اقتصادی» جهت حرکت به سمت تمدن زمینه ساز ظهور (تمدن نوین اسلامی)، بروز و ظهور خواهند داشت.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

الویری، محسن و برزویی، محمد‌رضا (1394)، «گونه‌شناسی رویکردهای آموزه مهدویت در چارچوب ظرفیت تمدنی»، مشرق موعود، شماره 34، صص 55- 82.
الهی نژاد، حسین (1386)، «آینده‌نگری و فرجام تاریخ بشر»، انتظار موعود، شماره 21، صص 81- 122.
الهی نژاد، حسین (1391)، «مهدویت، فرجام تنازع حق و باطل»، انتظار موعود، شماره 39، صص 105- 138.
بابایی، حبیب‌الله (1393)، کاوشی‌های نظری در الهیات و تمدن، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
بهروز لک، غلامرضا (1387)، «مهدویت، آینده‌پژوهی و مهندسی فرهنگی»، انتظار موعود، شماره 27، ص 3 و 4.
پور سیدآقایی، مسعود (1384)، «دولت زمینه‌ساز»، انتظار موعود، شماره 15، صص 5- 18.
پورعزت، علی‌اصغر (1382)، «ضرورت توسعه فرهنگ عدالت‌پذیر برای نیل به جامعه عدل موعود»، انتظار موعود، شماره 8، صص 151- 168.
پورعزت، علی‌اصغر (1391)، «تجلی نام امام مهدی (4) بر ساخت واقعیت آینده»، انتظار موعود، شماره 38، صص 29- 48.
جمعی از نویسندگان (1388)، جستاری نظری در باب تمدن، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
جمعی از نویسندگان (1392)، مهدویت و آینده‌پژوهی: مجموعه مقالات، قم: انتشارات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
حکیمی، سید محمد (1374)، عصر زندگی و چگونگی آینده انسان و اسلام پژوهشی در انقلاب جهانی مهدی (4)، قم: بوستان کتاب (انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم).
خان‌محمدی، کریم (1386)، « آینده ادیان در چشم‌انداز جهانی»، انتظار موعود، شماره 21، صص 53- 80.
خوانساری، محمد (1363)، منطق صوری، تهران: انتشارات آگاه.
شاکری زواردهی، روح‌الله (1393)، مهدویت و آینده جهان: مبانی اعتقادی موعودگرایی در ادیان، قم: دفتر نشر معارف.
طوسی، محمد (1411ق)، الغیبة، تحقیق: عبدالله تهرانی و علی احمد ناصح، قم: مؤسسه المعارف الإسلامیة.
عرفان، امیرحسین (1390)، تبیین ضرورت‌های رویکرد راهبردی به آموزه مهدویت، پژوهش‌های مهدوی، شماره 3، صص 5-38.
عظیمی، سید علی‌اکبر (1388)، «بازنگری دستگاه نظری آینده‌پژوهی در جهان‌بینی اسلامی»، انتظار موعود، شماره 29، صص 83-110.
علی‌اکبری، راضیه (1392)، «آینده‌پژوهی در پرتو انتظار پویا با تأکید بر کارکرد وحدت امت اسلامی»، انتظار موعود، شماره 40، صص 143-164.
غفاریان، وفا؛ علی احمدی، علیرضا (1382)، «تفکر استراتژیک»، تدبیر، شماره 137، صص 33-38.
فیروزآبادی، سید حسن (1388)، قیام مهدی (4) منتظر ماست، تهران: انتشارات دانشگاه دفاع ملی.
قربانی، سعید (1392)، «تحلیلی کارکردگرایانه بر آموزه‌های متعالی مهدویت از نگاه آینده‌‌پژوهی»، انتظار موعود، شماره 40، صص 123-142.
کارگر، رحیم (1388)، «آینده‌پژوهی مهدوی»، انتظار موعود، شماره 28، صص 65-106.
کارگر، رحیم (1389)، «(آینده‌پژوهی قرآنی و جایگاه مهدویت در آن»، انتظار موعود، شماره 32، صص 121-148.
کارگر، رحیم (1392)، «مهدویت و جایگاه آن در چشم‌انداز فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (با رویکرد آینده‌پژوهی)»، انتظار موعود، شماره 40، صص 97-122.
گودرزی، غلامرضا (1387)، تصمیم‌گیری استراتژیک؛ مطالعه موردی: رویکرد موعودگرای شیعه، تهران: دانشگاه امام صادق (7).
گودرزی، غلامرضا (1389)، افق جهانی و مدیریت راهبردی موعودگرا، تهران: دانشگاه امام صادق (7).
گودرزی، غلامرضا (1389)، تصمیم‌گیری راهبردی موعودگرا، تهران: دانشگاه امام صادق (7).
گودرزی، غلامرضا (1392)، رویکرد آینده‌‏نگارانه و رویکرد راهبردی در حوزه مهدویت، ارائه شده در نشست علمی، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
مجلسی، محمد باقر (1403ق)، بحارالأنوار، بیروت: مؤسسة الوفاء.
محمودی، مهدی؛ عباسی، عطا (1384)، آینده‌پژوهی و نقش آن در سیاست‌گذاری علم و فناوری، تهران: انتشارات مرکز آینده‌پژوهی علوم و فناوری دفاعی ـ مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی.
مختاریان‌پور، مجید (1391)، طراحی مدل اجرای سیاست‌های فرهنگی مبتنی بر برنامه‌های توسعه کشور، رساله دکتری دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده مدیریت.
مظاهری، ابوذر (1393)، افق تمدنی آینده انقلاب اسلامی، اصفهان: آرما.
همایون، محمد‌هادی (1387)، «دین و تمدن در گذار تاریخ (رویکردی راهبردی و تمدنی به مهدویت)»، نامه پژوهش فرهنگی، سال اول، ش 11.
 
Braun, V.; Clarke, V. (2006), "Using thematic analysis in psychology", Qualitative Research in Psychology, Vol. 3, No. 2, Pp. 77-101.
King, N.; Horrocks, C. (2010), Interviews in Qualitative Research, London: Sage.
اندیشه مدیریت راهبردی (اندیشه مدیریت)
دوره 12، شماره 1
فروردین 1397
صفحه 81-122
  • تاریخ دریافت: 05 مرداد 1395
  • تاریخ بازنگری: 21 بهمن 1395
  • تاریخ پذیرش: 05 اردیبهشت 1396