اندیشه مدیریت راهبردی (اندیشه مدیریت)
چارچوب توسعه‌ی گردشگری دینی در جمهوری اسلامی ایران
نوع مقاله : مقاله علمی-پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار مدیریت جهانگردی، دانشگاه علامه‌طباطبایی (نویسندۀ مسئول)
2 استادیار گروه مدیریت جهانگردی دانشگاه یزد
چکیده
گردشگری یکی از مهم‌ترین عوامل مولد ثروت و اشتغال در دنیای امروز است. در میان اَشکال متنوع گردشگری، گردشگری دینی از گونه‌های اصلی آن در ایران محسوب می‌شود. گردشگری دینی قادر است از شناخت، توسعه و پایداری دریچه‌های نوینی را بر روی جوامع گردشگرپذیر بگشاید؛ ازاین‌رو توسعۀ آن ضرورتی واجب است. هدف این مقاله ارائۀ چارچوب جامعی برای شناسایی و بررسی تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم هریک از عوامل مؤثر بر توسعۀ گردشگری دینی در جمهوری اسلامی ایران است.به این منظور، ابتدا با مرور پیشینه و نظرخواهی از خبرگان این حوزه، عوامل مؤثر بر توسعۀ گردشگری دینی شناسایی شد و در ادامه، این عوامل با استفاده از روش مدل‌سازی ساختاری تفسیری (ISM)، سطح‌بندی شد.
با‌توجه‌به نتایج به‌دست‌آمده، عوامل «تدوین قوانین و مقررات» و «داشتن نگاه سیستمی»، اساسی‌ترین عوامل در مدل توسعۀ گردشگری دینی است که باید موردتوجه جدی مدیران این صنعت قرار گیرد. نتایج این پژوهش به سیاست‌گذاران کمک می‌کند بتوانند برای توسعۀ گردشگری دینی مسیر مناسب‌تری انتخاب کنند.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
ابراهیم‌زاده، عیسی؛ کاظمی‌زاد، شمس‌الله؛ و اسکندری ثانی، محمد (1390). برنامه‌ریزی استراتژیک توسعۀ گردشگری، با تأکید بر گردشگری مذهبی (مطالعۀ موردی: شهر قم). پژوهش‌های جغرافیای انسانی، (7)، 115-141.
احمدی شاپورآبادی، محمدعلی؛ و سبزآبادی، احمد (1390)، تحلیلی بر ظرفیت‌های توسعۀ گردشگری مذهبی‌فرهنگی کلان‌شهر قم. مطالعاتملی، 46، ۱۲(2)، 112-83.
آقاجانی، معصومه؛ و فراهانی‌فرد، سعید (1394). «گردشگری مذهبی و عوامل مؤثر بر آن (مطالعۀ موردی ایران). سیاست‌های راهبردی و کلان، ۳(۹)، 66-43.
آقاجانی، معصومه؛ آقاجانی، محمدعلی؛ و قربانی رنجبری، فاطمه (1393). چشم‌انداز گردشگری در گسترۀ فرهنگ و اقتصاد اسلامی (موقعیت، اهداف و چالش‌ها): مطالعۀ موردی ایران. راهبرد توسعه، (39)، ۲۳۰-۱۹۷.
اله‌یاری ولندانی، مرضیه؛ احمدی، مرضیه؛ و پیرنیا، محمدرضا (1394). الگوها و جاذبه‌ها در گردشگری مذهبی، موردپژوهی: زرتشتیان یزد. اولین همایش ملی گردشگری، جغرافیا و محیط‌زیست پاک، دانشگاه بوعلی سینا همدان، 12-1.
پوراحمد، احمد؛ بهدوست، فرانک؛ و فروهودی، رحمت‌الله (1394). بررسی نقش گردشگری در توسعۀ شهری کرمانشاه. جغرافیاوآمایششهری‌منطقه‌ای، (15)، 100-85.
تقدیسی، احمد؛ تقوایی، مسعود؛ و پیری، سیامک (1391). تحلیلی بر نگرش جامعۀ میزبان به اثرات اجتماعی‌فرهنگی گردشگری شهرستان دالاهو. برنامه‌ریزی فضایی، ۲(5)، 140-121.
تقوایی، مسعود؛ موسوی، علی؛ و غلامی بیمرغ، یونس (1389). تحلیلی بر توسعۀ گردشگری مذهبی (مطالعۀ موردیِ شهرستان نورآباد ممسنی). فضای جغرافیایی، ۱۰(31)، ۶۴-۳۹.
جعفری صمیمی، احمد؛ و خبره، شیما (1394). اثر گردشگری مذهبی بر رشد اقتصادی در استان‌های ایران. فضای گردشگری، ۴(15)، ۱۰۳-۸۵.
خانی، مریم. (1389). موانعفرهنگیتوسعۀگردشگریایران. (پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد مدیریت جهانگردی)، دانشگاه علامه‌طباطبایی6، تهران، ایران.
خبرگزاری جی‌پلاس (1395). گفت‌وگو با دکتر محمدرضا رضوانی (عضو هیئت‌علمی دانشگاه تهران).
دهشیری، محمدرضا (1394). ارزیابی عوامل مؤثر بر توسعۀ گردشگری مذهبی در ایران. برنامه‌ریزی و توسعۀ گردشگری، ۴(12)، ۹۲-۷۲.
رحمانی، خلیل؛ پورطاهری، مهدی؛ و رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا (1392). برنامه‌ریزی راهبردی توسعۀ گردشگری مذهبی در مناطق روستایی، مطالعۀ موردی روستاهای دارای مکان‌های مذهبی اورامان‌تخت، نجار و هجیج. مدرس علوم انسانی ـ برنامه‌ریزی و آمایش فضا، 17(۱)، ۶۶-۴۳.
شارپلی، ریچارد؛ و تلفر، دیوید (1391). برنامه‌ریزی توسعۀ گردشگری در کشورهای در‌حال‌توسعه (حمید ضرغام بروجنی، مترجم). تهران: مهکامه.
شریفی تهرانی، محمد؛ و یوسفی، جواد (1391). بررسی ارتباط بین گونه‌های گردشگری مذهبی روستایی و بوم‌شناختی با گردشگری فرهنگی، مورد مطالعه: استان خراسان جنوبی. مطالعات فرهنگی‌اجتماعی خراسان، (25)، ۳۴-۱.
شفیعیان، امیرحسین؛ کریمی دستجردی، داوود؛ و شفیعیان، مهرناز (1393). شناسایی و اولویت‌بندی فرصت‌های خرد کارآفرینی گردشگری مذهبی داخلی شهر مشهد. گردشگری، ۲(۲)، ۴۸-۳۷.
ضرغام بروجنی، حمید؛ و ترکمان، نسرین (1392). تحلیلی بر توسعۀ گردشگری مذهبی در استان همدان. فصلنامۀ علوم مدیریت ایران، ۸(30)، ۸۱-۵۷.
ضرغام بروجنی، حمید؛ و توحیدلو، معصومه (1390). الگوی مدیریت اثربخش گردشگری (مورد مطالعه: مقصد مذهبی مشهد). مطالعات جهانگردی، ۷(16)، ۵۲-۲۵.
ضرغام بروجنی، حمید؛ و شالبافیان، علی‌اصغر (1391). سیاست‌های گردشگری کشورها (مطالعه‌ای تطبیقی). تهران: مهکامه.
ضیایی، محمود؛ و تراب‌احمدی، مژگان (1392). شناخت صنعت گردشگری با رویکرد سیستمی. تهران: علوم اجتماعی.
فیروزجاییان، علی‌اصغر؛ یوسفی، ندا؛ و میرمحمدتبار، احمد (1393). تحلیل کارکردی گردشگری مذهبی در ایران (فراتحلیلی از تحقیقات موجود). برنامه‌ریزی و توسعۀ گردشگری، ۳(۸)، ۱۶۵-۱۴۳.
قره‌نژاد، حسن (1386). مقدمه‌ای بر توسعۀ گردشگری و مهمان‌پذیری. نجف‌آباد: دانشگاه آزاد اسلامی نجف‌آباد.
لطفی، حیدر؛ و تیموری، محسن (1392). مدیریت و برنامه‌ریزی توسعۀ گردشگری در کرمانشاه (با تأکید بر توریست مذهبی). علوماجتماعی،پژوهش‌هایعلومانسانی، ۵(31)، 74-59.
لطفی، حیدر؛ زالی، فاطمه؛ و ابوالفتحی، کبری (1390). مدیریت و برنامه‌ریزی فضایی برای توسعۀ گردشگری در شهر قم، با تأکید بر گردشگری مذهبی و نقش عوامل مؤثر در آن. همایشگردشگریوتوسعۀپایدار، دانشگاه آزاد اسلامی همدان.
مدهوشی، مهرداد؛ و ناصرپور، نادر (1382). ارزیابی موانع توسعۀ صنعت گردشگری در استان لرستان. پژوهش‌نامۀ بازرگانی، (28)، 58-25.
مرزی، وحید (1393). اولویت‌بندی انگیزه‌های گردشگران مذهبی عراقی (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه علامه‌طباطبایی6، تهران، ایران.
مروتی شریف‌آبادی، علی؛ و اسدیان اردکانی، فائزه (1393). ارائۀ مدل توسعۀ گردشگری سلامت، با رویکرد تلفیقی تاپسیس فازی و مدل‌سازی ساختاری تفسیری در استان یزد. مدیریتسلامت، (55)، ۸۸-۷۳.
مشکینی، ابوالفضل؛ سلطان‌زاده، اکبر؛ رحمتی، اکبر؛ و زارعی، یوسف (1391). فرصت‌ها و معضلات توسعۀ صنعت گردشگری شهر مراغه. اقتصاد و مدیریت شهری، (۱)، 101-83.
نعمتی، ولی؛ عشقی چهاربرج، علی؛ و امانی، سویل (1394). چالش‌ها و مشکلات توسعۀ گردشگری مذهبی در ایران. اولین همایش ملی علوم زمین و توسعۀ شهری، تبریز، 13-1.
Afrodita, B. (2012). Models of Tourist Development in the Context of Regional Development. AnnalsofFacultyofEconomics, 1(1), 507-512.
Arasli, H., & Baradarani, S. (2014). European Tourist Perspective on Destination Satisfaction in Jordan’s industries. Procedia-SocialandBehavioralScience, (109), 1416-1425.
Bhuiyan, A., Hossain. S., Ch, & Ismail, Sh. M. (2013). Tourism Development in Malaysia from the Perspective of Development Plans. AsianSocialScience, 9(9), 11-18.
Davenport, J. & Davenport, J. L. (2006). The impact of tourism and personal leisure transport on coastal environment: A review. Estuarine,Coastalandshelfscience, (67), 280- 229.
Egresi, I., Bayram, B., Kara, F. & Kesik, O. A. (2012). Unlocking the potential of religious tourism in Turkey. GeoJournalofTourismandGeosites, 1(1), 65-80.
Govindan, K., Palaniappan, M., Zhu, Q., & Kannan, D. (2012). Analysis of third party reverse logistics provider using interpretive structural modeling. InternationalJournalProductionEconomics, (140), 204–211.
Hsiao, Sh. W., Ko, Y. Ch., Lo, Ch. H. & Chen, Sh. H. (2013). An ISM, DEI, and ANP based approach for product family development. AdvancedEngineeringInformatics, (27), 131–148.
Karar, A. (2010). Impact of pilgrim tourism at Haridwar. Anthropologist, 12(2), 99-105.
Mahmoudi, H., Ghasemi, M., & Shayan, H. (2015). An analysis of the effects of religious tourism on economic development in rural settlements Case study: hinterland of Mashhad County. AridRegionsGeographyStudies, 5(20), 1-4.
Maneenetr, Th., & Tran, Th. H. (2014). SWOT Analysis of Religious Tourism in Nong Khai Province, Thailand Proposed Guidelines to Incorporate Temple Stay Program. MediterraneanJournalofSocialSciences, 5(23), 696.
Meyer. G. (2004). New Research Network for Islamic Tourism. IslamicTourismIssue, (11), 42.
NakhaeMoghadam, P., EsmaelNejad, M., & Karimian, M. (2013). Study of Tourism Industry Development with an Emphasis on Religious Tourism (Case Study: Sistan Area). InternationalJournalofScienceandEngineeringInvestigations, 2 (23), 56-60.
Sariisik, M., Turkay, O., & Akova, O. (2011). How to Manage Yacht Tourism in Turkey: A SWOT Analysis and Related Strategies. Procedia Social and Behavioral Sciences, (24), 1014–1025.
Soti A., Shankar, R., & Kaushal O. P. (2010). Modeling The Enablers of Six Sigma Using Interpreting Structural Modeling. JournalofModelingInManagement, 5(2), 124-141.
Stănciulescu, G. C., & Ţîrca, A. M. (2010). Implications of commercial activity within monastic settlements as a way to maintain the sustainable development of religious tourism in Romania. AmfiteatruEconomic, 12(27), 129-144.
TheEconomist. (2013). Religious tourism: pennies from heaven (Pilgrimages are a big business – and getting bigger), TheEconomist, TheEconomistNewspaperlimited, (Oct. 12th), Accessed on Oct 2014.
Timothy, D. J., & Olsen, D. H. (2006). Tourism, Religion and Spiritual Journeys. NY: Routledge Oxford.
Zamani- Farahani, H., & Henderson, J .C. (2010). Islamic tourism and managing tourism development in Islamic societies: The cases of Iran and Saudi Arabia. Int.J.TourismResearch, (12), 79–89
', './data/smt/coversheet/711569315396.jpg'))
دوره 13، شماره 1 - شماره پیاپی 1
فروردین 1398صفحه 111-137
- تاریخ دریافت: 12 دی 1396
- تاریخ بازنگری: 07 خرداد 1397
- تاریخ پذیرش: 03 تیر 1397