مدل رفتار انسان در مواجهه با دو ساحت مطلوبیت- نامطلوب؛ تحلیلی قرآنی، رویکردی مدیریتی

نوع مقاله : مقاله علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

2 دکتری مدیریت دولتی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

چکیده

کمبود مدل‌های توصیفی از رفتار انسان‌ها یکی از چالش‌های قدیمی در ساحت علوم رفتاری به خصوص مدیریت رفتار سازمانی بوده و از آن به عنوان یکی از بزرگترین شکست‌های علمی بشر تعبیر شده است. زیرا از یک سو، تقاضای شدیدی نسبت به استفاده از این مدل‌های رفتاری در علوم مختلف وجود دارد، و از سوی دیگر ابعاد درونی انسان و شرایط محیطی موثر بر رفتار او به حدّی پیچیده‌اند که مدل سازی رفتار او را دشوار می‌سازند. این پژوهش نمونه‌ای جدید از مدل‌های توصیفی رفتار انسان برگرفته از منبع الهی قرآن کریم معرفی و تبیین می‌نماید. این مدل‌ رفتاری به تأثیر متفاوت شرایط مطلوب و نامطلوب بر حالات انسان و واکنش مستقل او در مواجهه با این شرایط می‌پردازد. انگیزه، تلاش فعالانه و نگرش مثبت انسان مربوط به مواجهه انسان با شرایط مطلوب بوده؛ و وابستگی، بی‌تابی و چاره‌جویی انسان در مواجهه او با شرایط نامطلوب بروز پیدا می‌کنند. در این پژوهش با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی هشتصد و چهارده آیه از قرآن کریم شناسایی و سازماندهی شده، مورد بررسی و مفهوم یابی قرار گرفته و در سه سطح متفاوت انتزاع، کدگذاری شدند. بدین وسیله مدل دو ساحتی مطلوبیت-نامطلوب مبتنی بر تجزیه و تحلیل‌های لغوی آیات، دقّت‌های ادبی (صرفی و نحوی) و همراه با استناد به منابع معتبر تفسیری و پس از تأیید خبرگان توضیح داده شده‌ است. مدل‌ معرفی شده در چهارچوب نوع ایده‌آل مدل توصیفی رفتار انسان ارائه گشته و عرصه‌های نظری و کاربردی مرتبط با آن در علم مدیریت بیان شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

  1. قرآن کریم
  2. انصاریان، حسین. (۱۳۸۳). ترجمه قرآن. قم: انتشارات اسوه.
  3. آلوسی، سید محمود. (1415 ه. ق). روح المعانى فى تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانى. بیروت: دار الکتب العلمیه.
  4. زمخشری، محمود. (1407 ه. ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل‏. بیروت: دارالکتاب العربی.
  5. شومیکر، پاملا. جی. (1387). نظریه‌سازی در علوم اجتماعی. (م. عبداللهی، مترجم) تهران: انتشارات جامعه شناسان.
  6. صادقی تهرانی، محمد. (1365). الفرقان فى تفسیر القرآن بالقرآن و السنة. قم: انتشارات فرهنگ اسلامی.
  7. طباطبایى، سید محمد حسین. (1374 ه. ش. ). ترجمه تفسیر المیزان‏. (س. موسوى همدانى‏، مترجم) قم‏: دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسین حوزه علمیه قم‏.
  8. طباطبایى‏، سید محمد حسین. (1417 ه. ق. ). المیزان فى تفسیر القرآن‏. قم‏: دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسین حوزه علمیه قم‏.
  9. طبرسی، فضل بن حسن. (1360). مجمع البیان فى تفسیر القرآن‏. (ر. ستوده، مترجم) تهران: انتشارات فراهانی.
  10. فخر رازی، محمد بن عمر. (1420 ه. ق). التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب). بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  11. فقیهی، سید ابوالحسن. (1376). تئوری و شبه تئوری :چه نوشته‌ای را می‌توان تئوری خواند. اقتصاد و مدیریت - دانشگاه آزاد اسلامی.
  12. لسانی فشارکی، محمدعلی و مرادی زنجانی، حسین. (1391). روش تحقیق موضوعی در قرآن کریم. قم: بوستان کتاب.
  13. مصطفوی، حسن. (1430 ه. ق. ). التحقیق فى کلمات القرآن الکریم‏ (نسخه 4). بیروت، لبنان: دار الکتب العلمیة- مرکز نشر آثار علامه مصطفوی‏.
  14. نیومن، لاورنس. (1389). شیوه‌های پژوهش اجتماعی: رویکردهای کمّی و کیفی. (ح. دانایی فرد، و س. ح. کاظمی، مترجم) تهران: نشر مهربان.

انگلیسی

  1. Baran, S. J. , & Davis, D. K. (1995). Mass communication theory; foundations, ferment, and future (4th ed. ). Wadsworth Pub. Co.
  2. Carlile, P. R. , & Christensen, C. M. (2005 , February). The Cycles of Theory Building in Management Research. Harvard Business School Working Paper, No. 05-057.
  3. Chandan, J. (2005). Organizational Behaviour (3rd ed. ). Delhi: Vikas Publishing House Pvt. Ltd.
  4. Griffin, R. W. , & Moorhead, G. (1986). Organizational behavior. Boston: Houghton Mifflin Co.
  5. Hersey, P. , & Blanchard, K. H. (1977). Management of organizational behavior: Utilizing Human Resources (third ed. ). Englewood Cliffs, New Jersey: Prentice-Hall, Inc.
  6. Jansen, A. , & Samuel, M. (2014). Achievement of Organisational Goals and Motivation of Middle Level Managers within the Context of the Two-Factor Theory. Mediterranean Journal Of Social Sciences. doi:10. 5901/mjss. 2014. v5n16p53
  7. Kahneman, D. (2003). Maps of Bounded Rationality: Psychology for Behavioral Economics. American Economic Review, 93 (5) , 1449-1475. doi:10. 1257/000282803322655392
  8. Kahneman, D. , & Tversky, A. (1973). On the psychology of prediction. Psychological Review, 80 (4) , 237-251. doi:10. 1037/h0034747
  9. Kahneman, D. , & Tversky, A. (1979). Prospect Theory: An Analysis of Decision under Risk. Econometrica, 47 (2) , 263. doi:10. 2307/1914185
  10. Kahneman, D. , & Tversky, A. (2000). Choices, values, and frames. New York: Russell sage Foundation.
  11. Kaplan, A. (1964). The conduct of inquiry: Methodology for behavioral sciences. San Francisco: Chandler.
  12. Maidani, E. (1991). Comparative study of Herzberg's Two-Factor Theory of job satisfaction among public and private sectors. Public Personnel Management, 20 (4) , 441-448. doi:10. 1177/009102609102000405
  13. Nadler, D. , & Tushman, M. (1980). A model for diagnosing organizational behavior. Organizational Dynamics, 9 (2) , 35-51. doi:10. 1016/0090-2616 (80) 90039-x
  14. Olguín, D. O. , Gloor, P. A. , & Pentland, A. (2009). Capturing Individual and Group Behavior with Wearable Sensors. AAAI Spring Symposium: Human Behavior Modeling, 68-74.
  15. Robbins, S. , & Judge, T. (2013). Organizational behavior (15th ed. ). Boston: Pearson.
  16. Severin, W. J. , & Tankard, J. W. (1997). Communication theories: Origins, Methods, and uses in the mass media (4th ed. ). New York: Longman.
  17. Tversky, A. , & Kahneman, D. (1974). Judgment under Uncertainty: Heuristics and Biases. Science, 185 (4157) , 1124-1131. doi:10. 1126/science. 185. 4157. 1124
  18. Tversky, A. , & Kahneman, D. (1986). Rational Choice and the Framing of Decisions. J BUS, 59 (S4) , S251. doi:10. 1086/296365
  19. Tversky, A. , & Kahneman, D. (1992). Advances in prospect theory: Cumulative representation of uncertainty. J Risk Uncertainty, 5 (4) , 297-323. doi:10. 1007/bf00122574
  20. Zhang, Y. , & Wildemuth, B. M. (2009). Qualitative analysis of content. In B. Wildemuth (Ed. ) , Applications of Social Research Methods to Questions in Information and Library Science (pp. 308-319). Westport, CT: Libraries Unlimited.
  • تاریخ دریافت: 01 اردیبهشت 1395
  • تاریخ بازنگری: 26 مرداد 1395
  • تاریخ پذیرش: 22 آذر 1395