تبیین سازمان مبتنی بر انسان (بر اساس دیدگاه آیت الله جوادی آملی)

نوع مقاله : مقاله علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی، پردیس فارابی دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکترای مدیریت دولتی گرایش رفتار سازمانی، پردیس فارابی دانشگاه تهران

3 استادیار گروه مدیریت دولتی دانشکده مدیریت دانشگاه تهران

چکیده

بدون شک پیش نیاز اداره هر چیزی شناخت آن است. یکی از شیوه‌های افزایش شناخت در خصوص پدیده پیچیده‌ای مانند سازمان استفاده از استعاره است. استعاره‌ها برای ساده‌سازی وکاهش ابهام از وضعیت ادراکی شناخت سازمان وجه خاصی از آن را مورد توجه قرار می‌دهند. انسان نیز به عنوان بازیگری فعال براساس زمینه ادراکی و سازوکار ادراک منحصر به فرد خود، تصویر ویژه‌ای از پدیده‌های پیرامون خویش را درک نموده و بر مبنای آن رفتار می‌کند. بدین سان، مدیر برای درک سازمان، استعاره‌ای را برمی‌گزیند که وجه خاص مورد تاکید آن استعاره، همان تصویر ویژه ادراکی وی را تبیین نماید. از مجموعه عوامل تشکیل دهنده حوزه ادراکی فرد، جهان‌بینی اهمیت بسزائی دارد؛ نوع جهان‌بینی، سیمائی از پدیده‌های هستی را معرفی می‌نماید که انعکاس ارزش‌ها واهداف آن است. در حقیقت، مدیر با بکارگیری استعاره‌ای خاص، وجهی از سازمان را مبنای عمل خود قرار می‌دهد که در راستای سیمای  برآمده از جهان‌بینی وی باشد.
این مقاله در پی آن است که با معرفی انسان جامع و کامل به عنوان استعاره‌ای برای تبیین سازمان، وجه غالب سازمان در رویکرد آن به‌ اسلام معرفی نماید. به این منظور با روش تحلیل مضمون، شبکه معنایی انسان از دیدگاه آیت الله جوادی آملی تبیین گردید و سپس با استفاده از ابزار استعاره سازمان در قالب چهار مضمون سازمان‌دهنده با عناوین مراتب وجودی سازمان، ابعاد سازمان، هویت سازمان و تشکیل سازمان تبیین گردید. این چهار مضمون سازمان دهنده در خود چهارده مضمون پایه را جای داده‌اند که تصویر شفافی از سازمان را در دیدگاه اسلامی نمایان می‌سازند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

  1. ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1394) «من» و جز «من». تهران: موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
  2. ازگلی، محمد(1381) «روش تحقیق در مدیریت, رویکردی فلسفی»، فصلنامه مصباح. سال دهم، شماره 40، صص5 – 23
  3. اسکات، ریچارد (1387) سازمان‌ها: سیستم‌های عقلایی، طبیعی و باز. حسن میرزایی اهرنجانی، تهران: سمت
  4. امیری مجتبی (1381) تئوری و تئوری پردازی در مدیریت. کمال مدیریت. شماره یک، بهار 1381، صص27 الی 49
  5. بداشتی، علی الله (1383) انسانشناسی شناخت عقل در پرتو عقل و نقل. پژوهش‌های فلسفی کلامی. شماره 19 . صص 17 الی 42
  6. برنجکار، رضا (1380) عقل و تعقل . قبسات. شماره 19 . صص 34 الی 44
  7.  برنجکار، رضا و علی نقی خدایاری (1390) انسان شناسی اسلامی. قم: دفتر نشر معارف.
  8. پور عزت علی اصغر (1391) «مدیریت اسلامی از التقاط ایدئولوژیک تا التقاط علمی» اسلام و مدیریت. شماره1 ، صص 105 الی 120
  9.  پور عزت علی اصغر،(1382) علم وپیش بینی؛ تاملی بر مراتب قطعیت نظریه‌های علمی درپیش بینی رفتار سیستم‌های اجتماعی، سخن سمت، شماره نه. صص 15 الی 27
  10. پورعزت، علی اصغر و سید محمد حسین هاشمیان (1389) استعاره راه، معرفت شناسی صدرایی و تبیین هستی شناختی سازمان، نامه حکمت، سال پنجم، شماره 2.
  11. توکلی، محمدرضا و بهنام بهشتی پور (1389) مدل تعالی و سرآمدی. تهران: انتشارات رسا.
  12. جعفری، محمد تقی (1383) حرکت و تحول از دیدگاه قرآن؛ به انضمام انسان در افق قرآن. تهران: موسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری.
  13. جعفری، محمد تقی (1389- الف) شناخت انسان در تصعید حیات تکاملی . تهران: موسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری.
  14. جعفری، محمد تقی (1389-ب) علم و دین در حیات معقول. تهران: موسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری.
  15. جعفری، محمد تقی (1390) آفرینش و انسان. تهران: موسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری.
  16.  جعفری، محمد تقی(1379-الف) ایده آل زندگی و زندگی ایده‌آل. تهران: موسسه تدوین ونشر آثار علامه جعفری.

17.جعفری، محمد تقی(1379-ب) فلسفه و هدف زندگی. تهران: موسسه تدوین ونشر آثار علامه جعفری.

  1.  جلال زاده، سید علیرضا (1379)، استعاره؛ رویه‌ها وگونه‌ها، انتخاب. شماره14،15،17، صص1  الی 3
  2. جوادی آملی، عبد الله (1379) تفسیر موضوعی قرآن کریم صورت وسیرت انسان در قرآن  قم: مرکز نشر اسراء
  3. جوادی آملی، عبد الله (1385) تفسیر انسان به انسان، نظریه‌ای جدید پیرامون معرفت شناسی انسان قم: مرکز نشر اسراء
  4. حیدری تبریزی حسین(1380) ترجمه استعاره براساس نظریه لیکاف و جانسون ، مترجم شماره سه ،پائیز و زمستان، صص 7 الی19
  5. خندان، علی اصغر (1388) تجلی اسما الهی در نظام تکوین و تشریع. علی اصغر خندان. 1388.  درآمدی بر علوم انسانی اسلامی. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع). صص 143 الی 178
  6. خنیفر حسین (1384) تحلیل محتوای ادبیات مدیریت اسلامی با تاکید بر آثار منتخب. فرهنگ مدیریت، شماره 10.
  7. دانائی فرد، حسن و سید مهدی الوانی و عادل آذر (1383-الف) روش شناسی پژوهش کمی در مدیریت رویکردی جامع. تهران: انتشارات صفار.
  8. دانائی فرد، حسن و سید مهدی الوانی و عادل آذر (1383-ب) روش شناسی پژوهش کیفی در مدیریت رویکردی جامع. تهران: انتشارات صفار.
  9. داوری اردکانی رضا(1391) زبان و استعاره. در «زبان استعاری و استعاره‌های مفهومی». تهران: انتشارات هرمس.
  10. دفت، ریچارد (1378) مبانی تئوری و طراحی سازمان. علی پارسائیان و محمد اعرابی، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
  11.  دولت، محمد علی (1392) انسان از دیدگاه قرآن کریم. بررسی تحلیلی ساختار آفرینش و مهم‌ترین ویژگی‌های انسان در آموزه‌های قران کریم. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
  12. رابینز، استیفن (1386 الف) رفتار سازمانی مفاهیم نظریه‌ها و کاربردها؛ سازمان.  علی پارسائیان و محمد اعرابی،  جلد سوم . تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
  13. رابینز، استیفن (1386ب) مبانی رفتار سازمانی. علی پارسائیان و محمد اعرابی، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
  14. رابینز، استیفن (1387ج) رفتار سازمانی مفاهیم نظریه‌ها و کاربردها؛ فرد.  علی پارسائیان و محمد اعرابی،  جلد اول. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
  15. راد، علی(1393) انسان در تراز قرآن؛ جستاری در انسان شناسی قرآنی. قم: موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث.
  16. رجبی، محمود (1394) انسان شناسی. قم: انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی قدس سره.
  17. رجحان، سعید (1391) اصول علم فقه: درباره اصول حاکم بر احکام الهی اسلام. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق علیه السلام
  18. رضائیان علی(1384) تعامل انسان و سیستم اطلاعاتی (سیستم اطلاعات مدیریت). تهران: سمت
  19.  رضائیان، علی(1380) مدیریت رفتار سازمانی، تهران: سمت
  20. رضوی طوسی، سید مجتبی (1390) ایمان در قرآن کریم؛ مفهوم و گونه‌ها. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق علیه السلام.
  21. زارعی متین، حسن (1388) مدیریت رفتار سازمانی پیشرفته. تهران: نشر آگاه.
  22. سهرابی بابک، امیر اعظمی، حمیدرضا یزدانی (1390) آسیب شناسی پژوهش‌های انجام شده در زمینه مدیریت اسلامی با رویکرد فرا ترکیب، چشم‌انداز مدیریت دولتی، شماره شش، صص 9 الی 24
  23.  صفوی، کوروش (1383) مرگ استعاره، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی مشهد شماره 144. صص1 الی 16
  24. طباطبایی، محمد حسین (1376-و) تفسیر المیزان. مترجم عبدالکریم نیری بروجردی. قم: بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی. جلد پنجم.
  25. طباطبایی، محمد حسین (1387) انسان از آغاز تا انجام. مترجم صادق لاریجانی. قم: موسسه بوستان کتاب.
  26. عابدی جعفری، حسن محمدسعید تسلیمی و ابوالحسن فقیهی و محمد شیخ زاده (1390) تحلیل مضمون و شبکه مضامین؛ روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده‌های کیفی. اندیشه مدیریت راهبردی. سال پنجم، شماره دوم، شماره پیاپی 10. صص 151-198
  27.  عزیزی، مصطفی (1389) انسان شناسی. قم: دفتر نشر معارف.
  28. علم الهدی، جمیله (1388) نظریه اسلامی تعلیم و تربیت. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق علیه السلام و سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش.
  29.  علوی، سید محمد علی (1384) حیات؛ معمای انسان در بیان قرآن. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق علیه السلام .
  30. فکوهی، ناصر (1391) از انسان شناسی تا انسان شناسی. اطلاعات حکمت و معرفت. شماره 72 . صص 4 الی 9
  31. فکوهی، ناصر (1391) مبانی انسان شناسی. تهران: نشر نی.
  32.  قائمی نیا علیرضا(1391) استعاره‌های مفهومی در آیات قرآن. در «زبان استعاری و استعاره‌های مفهومی». تهران: انتشارات هرمس.
  33. لیکاف، جرج (1383) نظریه معاصر استعاره. فرزان سجودی در «استعاره مبنای تفکر و ابزار زیبایی آفرینی» تهران: سوره مهر
  34. لیکاف، جرج و مارک جانسون (1394) استعاره‌هایی که با آن زندگی می‌کنیم. هاجر آقا ابراهیمی. تهران: نشر علم
  35. محمدی ری شهری، محمد (1393) انسان شناسی از منظر قرآن و حدیث. مترجم حمیدرضا شیخی. قم: دارالحدیث
  36. محمودی جعفر (1379) چیستی مدیریت اسلامی در بوته نقد، دانش مدیریت، سال سیزدهم شماره 51.
  37.  مشبکی، اصغر ، و علی اصغر پورعزت (1380) نقش استعاره در فراگرد دانش افزایی درباره سازمان ؛ مروری بر پیامدهای کارکردی و کژکارکردی استفاده از استعاره ،سخن سمت. شماره هفت، صص64 الی 78
  38. مشبکی، اصغر و سید کمال واعظی (1381)«مدیریت فرهنگی در سازمان‌های توسعه یافته». مجله مدیر. دوره شش شماره 1. صص 157 الی 175 
  39.  مشبکی، اصغر و علی اصغر پورعزت (1381) مدیریت فرهنگ جامعه، سخن سمت. شماره هشت، بهار 1381 ، صص 68 الی 95
  40. مصباح یزدی  محمد تقی (1379) پیش نیازهای مدیریت اسلامی. قم: انتشارات موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره)
  41.  مصباح یزدی  محمد تقی (1379) پیش نیازهای مدیریت اسلامی، قم: انتشارات موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره).
  42.  مطهری  مرتضی (1355) ، ولاءها و ولایت‌ها. قم: انتشارات صدرا
  43.  مطهری  مرتضی (1379) امدادهای غیبی در زندگی بشر. تهران:  انتشارات صدرا
  44.  مطهری  مرتضی (1387) ولاها و ولایت‌ها. تهران:  انتشارات صدرا
  45.  مطهری، مرتضی (1380) فطرت. تهران: انتشارات صدرا
  46. مطهری، مرتضی (1383) بیست گفتار. تهران: انتشازات صدرا
  47. مطهری، مرتضی (1385) مقدمه‌ای بر جهان بینی اسلامی 6؛ زندگی جاوید یا حیات اخروی. تهران: بنیاد علمی و فرهنگی استاد شهید مرتضی مطهری.
  48. مطهری، مرتضی (1385) مقدمه‌ای بر جهان بینی اسلامی2؛ جهان بینی توحیدی. تهران: بنیاد علمی و فرهنگی استاد شهید مرتضی مطهری.
  49. مطهری، مرتضی(1371) انسان کامل. تهران: انتشارات صدرا
  50. مطهری، مرتضی(1382- الف) ده گفتار. تهران: انتشارات صدرا
  51. مطهری، مرتضی(1382- ب) تعلیم و تربیت در اسلام. تهران: انتشارات صدرا
  52. مطهری، مرتضی(1387) آزادی معنوی. تهران: بنیاد علمی و فرهنگی استاد شهید مرتضی مطهری.
  53.  مورگان گرت و بوریل گیبسون (1383) نظریه‌های کلان جامعه شناختی وتجزیه وتحلیل سازمان ؛عناصر جامعه شناختی حیات سازمانی. نوروزی محمد تقی،تهران: سمت و انتشارات موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره)
  54. مورگان، گرت (1383) سیمای سازمان. اصغر مشبکی، تهران: انتشارات دانشکده مدیریت دانشگاه تهران.
  55.  موسوی فریدنی آزاده(1382) استعاره ؛ از کذب تا واقعیت. فصلنامه زنده رود  شماره 28 ، 29 ؛ صص9 الی 38
  56. نصری، عبدالله(1371) سیمای انسان کامل ار دیدگاه مکاتب. تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی.
  57.   نقی پور فر ولی الله (1382) اصول مدیریت اسلامی و الگوهای آن. تهران: موسسه آموزش و پزوهش مدیریت و برنامه ریزی
  58.   نقی پور فر ولی الله(1381) پژوهشی پیرامون تدبر در قرآن. تهران: انتشارات اسوه
  59. وارث سید حامد(1380) سیمای سازمان از نگاه مورگان، دانش مدیریت. بهار 80 صص 27 الی62
  60. الوانی سید مهدی(1384)، مدیریت عمومی ، تهران: نشر نی
  61. هچ، ماری جو (1385الف) تئوری سازمان: مدرن، نمادین تفسیری و پست مدرن. حسن دانایی فرد، جلد اول، تهران: نشر افکار.
  62. هچ، ماری جو (1385ب) تئوری سازمان: مدرن، نمادین تفسیری و پست مدرن. حسن دانایی فرد، جلد دوم، تهران: نشر افکار.

 

 

 

  • تاریخ دریافت: 12 اردیبهشت 1396
  • تاریخ پذیرش: 28 شهریور 1396