تله‌های قابلیت در مسیر توسعۀ سازمان‌های صنعتی‌دولتی: با رویکرد پویایی‌شناسی سیستم‌ها

نوع مقاله : مقاله علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیأت علمی دانشگاه مالک اشتر، تهران، ایران

2 دکتری دانشگاه مالک‌اشتر

3 استادیار دانشگاه صنعتی مالک‌اشتر

4 دانشجوی دکتری دانشگاه تهران

چکیده

توسعه و پیشرفت صنعت و فناوری یکی از مسائل اصلی کشور است و سیاست‌گذاران و تصمیم‌گیرندگان دولتی تلاش می‌کنند تا با اعمال سیاست‌ها و تخصیص منابع مسیر این پیشرفت را هموار نمایند. علی‌رغم تلاش سیاست‌گذاران و صرف منابع قابل‌توجه، نتایج حاصله در عمل چندان رضایت‌بخش نبوده و صنایع دولتی و زنجیره‌های وابسته به آن از جایگاه مناسبی در محیط رقابت جهانی برخوردار نیستند. در میان صنایع دولتی ایران، صنایع دفاعی با رویکرد قابلیت‌سازی درون‌زا با الگوی «هسته‌های کوچک دانا و شبکۀ بزرگ توانا» دستاوردهای بهتری داشته و به جایگاه قابل‌قبولی در میان کشورهای هم‌تراز دست یافته است؛ با این همه، صنایع دفاعی جمهوری اسلامی ایران هم با چالش‌های ناشی از زیست‌بوم صنعتی و سازمانی کشور درگیرند و مسائل خاص خود را دارند. این پژوهش با هدف بازاندیشی و تأمل در سیاست‌های صنعتی و توسعۀ قابلیت‌های فناورانه در صنایع دفاعی انجام شده و با استفاده از مفهوم تله‌های قابلیت تلاش دارد تا راهبردها و سیاست‌هایی را برای برون‌رفت از تله‌های قابلیتی ارائه نماید. در این راستا با استفاده از ادبیات تحقیق اقدام به شناسایی تله‌های بالقوۀ سازمان‌های مختلف کرده و بر اساس مصاحبه با خبرگان، تله‌های قابلیت‌های مورد مطالعه در قالب «نمودار حلقه‌های علّی» ترسیم شده است. در مرحلۀ بعد با توجه به روش پویایی‌شناسی سیستم (SD) با استفاده از نرم‌افزار ونسیم «نمودار جریان - حالت» شبیه‌سازی مسئله انجام شده است. با توجه به مدل شبیه‌سازی‌شده، سیاست‌ها و راهبردهایی برای برون‌رفت از تله‌‌های موجود و رشد و توسعۀ قابلیت‌‌ها ارائه شده که عناوین آن عبارت است از: «ایجاد شرکت‌‌های زایشی و توسعۀ شبکه همکاری»، «ارتقای انگیزۀ کارکنان»، «تعریف پروژه‌‌های مشترک» و «افزایش تسهیم دانش». در نهایت سیاست‌های پیشنهادی در محیط نرم‌افزار آزمون شده که نتایج آزمون نشانگر تأثیر هریک از آن‌ها در رشد قابلیت‌‌هاست.

کلیدواژه‌ها

استرمن، جان، پویایی‌شناسی کسب‌و‌کار: تفکر سیستمی و مدل‌سازی برای جهانی پیچیده، ترجمۀ کورش برارپور، بنفشه بهزاد، لاله رضایی عدل، پریسا موسوی، مرضیه امامی و حسن فغانی، تهران: سمت، ۱۳۹۲.
پورعزت، علی‌اصغر، مبانی دانش ادارۀدولت و حکومت: مبانی مدیریت دولتی، تهران: سمت، ۱۳۸۷.
تید، جو، جان بسنت و کیت پویت، مدیریتنوآوری، ترجمۀ علیرضا جباری و عباس کحال‌زاده، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، ۱۳۹۰.
شلینگ، ملیسا، مدیریت استراتژیک نوآوریتکنولوژیک، ترجمۀ سیدمحمد اعرابی و محمد تقی­زاده مطلق، چ۴، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی، ۱۳۹۳.
طهماسبی، سیامک، حمیدرضا فرتوک‌زاده و علیرضا بوشهری، «گونه‌شناسی الگوهای کسب قابلیت‌های فناورانه توسط شرکت‌های تازه‌وارد و ارائۀ راهبرد متناسب با هر الگو»، مدیریت استاندارد و کیفیت، ص۱۷تا۳۲، ۱۳۹۵.
فرتوک‌زاده، حمیدرضا، جواد وزیری و محمدرضا آذرآیین، «الگوی توسعۀ صنعت و فناوری در ایران؛ هسته‌های کوچک، شبکه‌های بزرگ؛ درس‌هایی از صنایع دفاعی و الگوسازی برای صنعت نفت»، فصلنامۀعلمی‌پژوهشیبهبود مدیریت، ص۶۰تا۹۷، ۱۳۹۱.
فولادی، قاسم و محمد مهدی‌نژاد نوری، «نقش عوامل سازمانی در موفقیت شرکت‌های زایشی در صنایع دفاعی»، فصلنامۀ علمی‌پژوهشیبهبود مدیریت، ص۵تا۲۴، ۱۳۹۴.
قاضی‌نوری، سیدسپهر و سیدسروش قاضی‌نوری، مقدمه‌ایبر سیاست‌گذاری علم فناوری و نوآوری، تهران: دانشگاه تربیت‌مدرس، ۱۳۹۱.
گرنت، رابرت، تحلیل استراتژی در عصر حاضر، ترجمۀ بیژن نهاوندی، نوید جعفری‌نژاد، اله‌وردی تقوی، عادل آذر، تهران: مؤسسۀ رسا، ۱۳۹۳.
مؤسسۀ بیزینس مونیتور اینترنشنال، گزارشوضعیت امنیتی و دفاعی ایران،آمریکا و رژیم صهیونیستی، ترجمۀ مرکز راهبری آینده‌پژوهی علوم و فناوری‌های دفاعی، تهران: دیده‌بان، ۱۳۹۴.
هکس، ارنولدو سی، مدل دلتا بازآفرینیاستراتژی کسب‌و‌کار، ترجمۀ محمدمهدی مهدی‌خواه و سعید حسین‌زاده، تهران: دانشگاه امام‌صادقA، ۱۳۹۱.
Barreto, Ilídio. "Dynamic Capabilities: A Review of Past Research and an Agenda for the Future." Journal of Management 36, no. 1 (2010): 256-280.
Bell, M, and K Pavitt. "The Development of Technological Capabilities." In Trade, Technology, and International Competitiveness, by Irfan Haque, Martin Bell, Carl Dahlman, Sanjaya Lall and Keith Pavitt, 69-101. Washington, D.C.: The World Bank, 1995.
Bell, Martin, and Paulo Figueiredo. "Innovation capability building and learning mechanisms in latecomer firms: recent empirical contributions and implications for research." Canadian Journal of Development Studies 33, no. 1 (2012): 14–40.
Bell, Martin, and Paulo N Figueiredo. "Innovation capability building and learning mechanisms in latecomer firms: recent empirical contributions and implications for research." Canadian Journal of Development Studies Vol. 33, No. 1 (2012): 14-40.
Cano-Kollmann, Marcelo, Robert D. Hamilton, and Ram Mudambi. "Public support for innovation and the openness of firms’ innovation activities." Industrial and Corporate Change, 2016: 1–22.
Chesbrough, H. Open Innovation: The New Imperative for Creating and Profiting from Technology. Harvard Business Press, 2003.
Dantas, Eva. The development of knowledge networks in latecomer innovation systems: the case of PETROBRAS in the Brazilian offshore oil industry. PhD Thesis in Science and Technology Policy Studies, Science and Technology Policy Research (SPRU) University of Sussex, 2006.
Dutrénit, Gabriela. "The Transition from Building-up Innovative Technological Capabilities to Leadership by Latecomer Firms." Asian Journal of Technology Innovation 15 (2007): 125-149.
Figueiredo, Paulo. "Discontinuous innovation capability accumulation in latecomer natural resource-processing firms." Technological Forecasting & Social Change, 2010: 1090–1108.
Figueiredo, Paulo N. "Beyond technological catch-up: An empirical investigation of further innovative capability accumulation outcomes in latecomer firms with evidence from Brazil." Journal of Engineering and Technology Management 31 (2014): 73-102.
Fujita, Mai. Exploiting Linkages for Building Technological Capabilities: Vietnam's Motorcycle Component Suppliers Under Japanese and Chinese Influence. New York: Springer, 2013.
Grant, Robert. Contemporary Strategy Analysis. 7th. John Wiley & Sons Ltd, 2010.
Hafeez, Khalid, YanBing Zhang, and Naila Malak. "Determining key capabilities of a firm using analytic hierarchy process." International Jornal of Production Economics, 2002: 39–51.
Hamel, G, and k Prahalad. "The core competence of the corporation." Harvard Business Review 68, no. 3 (1990): 79–91.
Helfat, C, and M Liberman. "The Birth of Capabilities: Market entry & the importance of pre history." Industrial and Corporate Change 11 (2002): 725-760.
Helfat, C, and m Peteraf. "The dynamic resource- based view: capability lifecycles." Strategic Management Journal 24 (2003): 997–1010.
Hill, Charles, and Gareth Jones. Strategic Management Theory: An Integrated Approach. 9th. South-Western, Cengage Learning, 2010.
Ho, Yung-Ching, Hui-Chen Fang, and Jing-Fu Lin. "Technological and design capabilities: is ambidexterity possible?" Management Decision 49 (2011): 208-225.
Kale, P, and H Singh. "Building Firm Capabilities through Learning: the role of the alliance learning process in aliance capability and firm-level alliance success." Strategic Management Journal (John Wiley & Sons), 2007: 981–1000.
Kiamehr, Mehdi. "Paths of technological capability building in complex capital goods: The case of hydro electricity generation systems in Iran." Technological Forecasting & Social Change, 2016: 1-16.
kim, Linsu. "Building Technological Capability for Industrialization: Analytical Frameworks and korea's Experience." Industrial and Corporate Change Vol.8 No.1 (1999): 111-132.
Lall, Sanjaya. "Technological Capabilities and Industrialization." World Development (Institute of Economics and Statistics, Oxford) Vol. 20, No. 2 (1992): 165-186.
Lewin, Arie Y., Silvia Massini, and Carine Peeters. "Microfoundations of Internal and External Absorptive Capacity Routines." Organization Science 22 (2011): 81–98.
Lynch, Richard. Corporate strategy. Edinburgh: Prentice Hall, 2006.
Lyneis, John, and John Sterman. "How to Save a Leaky Ship: Capability Traps and the Failure of Win-Win Investments in Sustainability and Social Responsibility." Academy of Management Discoveries, 2015.
Malerba, Franco, and Richard Nelson. "Learning and catching up in different sectoral systems: evidence from six industries." Industrial and Corporate Change 20, no. 6 (2011): 1645–1675.
Marcelle, Gillian. Technological Learning: A Strategic Imperative for Firms in the Developing World. Cheltenham: Edward Elgar Publishing Limited, 2004.
Rajesh, R. "Technological capabilities and supply chain resilience of firm: A relational analysis using Total Interpretive Structural Modeling (TISM)." Technological Forecasting & Social Change , 2017.
Repenning, N., and J. Sterman. "Capability traps and self-confirming attribution errors in the dynamics of process improvement." Administrative Science Quarterly 2 (2002): 265 -295.
Rush, Howard, John Bessant, Mike Hobday, Eoghan Hanrahanc, and Mauricio Medeiros. "The evolution and use of a policy and research tool: assessing the technological capabilities of firms." Technology Analysis & Strategic Management Vol. 26, No. 3 (2014): 353–365.
Schilling, Melissa A. Strategic management of technological innovation. 4th. New York: McGraw-Hill, 2013.
Spanos, Yiannis E., and Gregory Prastacos. "Understanding organizational capabilities: towards a conceptual framework." Journal of Knowledge Management 8, no. 3 (2004): 31 - 43.
Sterman, J. D. Business dynamics: systems thinking and modeling for a complex world. Boston: Irwin/McGraw-Hill , 2000.
Teece, David J. "Firm organization, ndustrial Structure and Technological Innovation." In Essays in Technology Management and Policy, by David J. teece, 146-185. oxford: Worls scientific, 2003.
Trott, Paul. Innovation Management and New Product Development. Fifth Edition. Edinburgh Gate Harlow: Prentice Hall, 2012.
Weck, Olive, Roos. Daniel, and Christopher Magee. Engineering Systems: Meeting Human Needs in a Complex Technological World. Cambridge: MIT, 2012.
Winter, Sidney. "Understanding dynamic capabilities." Strategic Management Journal (Published online in Wiley InterScience) 24 (2003): 991–995.
  • تاریخ دریافت: 06 خرداد 1397
  • تاریخ بازنگری: 24 شهریور 1397
  • تاریخ پذیرش: 27 دی 1398