سنت پژوهی: رویکردی نوین در آینده‌پژوهی (نظام سنت رزق)

نوع مقاله : مقاله علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده معارف اسلامی و مدیریت، دانشگاه امام صادق علیه السلام، تهران، ایران

2 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد معارف اسلامی و مدیریت صنعتی، دانشگاه امام صادق علیه السلام، تهران، ایران

چکیده

سنن الهی، قوانینی هستند که خداوند بر عالم خلقت حاکم فرموده است و از طریق آنها، تدبیر خود بر عالم تکوین را جاری می‌سازد. استفاده از این سنن در حوزه‌های دانشی گوناگون، به‌ویژه در آینده‌پژوهی، می‌تواند مفید واقع شود. سنت پژوهی به‌عنوان رویکردی نوین در آینده‌پژوهی در جهت استفاده از سنن برای برآورد و تخمین آینده و همچنین ساخت آن معرفی می‌شود. سنت پژوهی، پژوهش در سنت‌های الهی و کشف آنها، تبیین شرایط و چگونگی تحقق آنها و تبیین چگونگی نحوه تعامل سنن با یکدیگر در جهت تحلیل و تبیین وقایع آینده است.
     در این تحقیق به‌عنوان مطالعه موردی از رویکرد سنت پژوهی، سنت رزق موردبحث قرار می‌گیرد. سنت رزق ازجمله سنت‌هایی است که خداوند بر عالم خلقت حاکم فرموده است و مبتنی‌بر آن، روزی بندگان خود را تدبیر می‌فرماید. جریان سنت رزق در عالم خلقت، براساس خرده سنت‌هایی تحقق پیدا می‌کند که در این مقاله مبتنی‌بر آیات و روایات، این خرده سنت‌ها در قالب قوانین خداوند در روزی‌رسانی تبیین شده است. درمجموع این مقاله به 20 قانون مرتبط با رزق و نظام حاکم بر آنها اشاره می‌کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

قرآن کریم
نهج‌البلاغه
صحیفه سجادیه
ابراهیم‌دخت‌مقدم، مبعث (1392). بررسی عوامل فردی و اجتماعی بسط و قدر رزق در آیات و روایات (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشکده اصول‌الدین، قم، ایران.
ابن ابی الحدید عزالدین، ابوحامد (1337). شرح نهج‌البلاغه، قم: کتابخانه عمومی آیت‌الله مرعشی نجفی.
ابن أبی جمهور، محمد بن زین الدین‏ (1405ق). عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیة (مجتبی عراقی، تصحیح). قم: دار سید الشهداء للنشر.
ابن بابویه، محمد بن علی (1362). الخصال (علی‌اکبر غفاری، تصحیح). قم: جامعه مدرسین‏.
ابن بابویه، محمد بن علی (1376). الأمالی (للصدوق)، تهران: کتابچی.
ابن بابویه، محمد بن علی (1406ق). ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، قم: دارالشریف الرضی للنشر.
ابن بابویه، محمد بن علی (1403ق). معانی الاخبار، قم: جامعه مدرسین.
ابن بابویه، محمد بن علی (1413ق). من لا یحضره الفقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
ابن حیون، نعمان بن محمد مغربى ‏(1385ق). دعائم الإسلام‏، قم: مؤسسة آل‌البیت علیهم السلام‏.
ابن شعبه حرانی، حسن بن علی (1404ق). تحف العقول، قم: جامعه مدرسین.
ابن فارس، احمد بن فارس ‏(1404ق). معجم مقاییس اللغه، قم: مکتب الاعلام الاسلامی‏.
افضلی، علیرضا؛ پورعزت، علی‌اصغر؛ و گودرزی، غلامرضا (1396). سنت پژوهی مهدویت: رویکردی نوین به آینده مهدویت. فصلنامه مشرق موعود، 11(44)، 255-283.
باقری، مصباح‌الهدی؛ سپهری، مهدی؛ و مسعودی‌پور، سعید (1392). تبیین جایگاه سنت رزق و اعتقاد به آن در کسب‌وکار از دیدگاه قرآن کریم»، فصلنامه مدیریت اسلامی، 2(6)، 255-287.
بحرانی، هاشم بن سلیمان‏ (١٤28ق). البرهان فی تفسیر القرآن، قم: مؤسسه دارالمجتبی للمطبوعات.
بروجردى، آقاحسین (1386). جامع احادیث الشیعه، تهران: فرهنگ سبز.
تمیمی‌آمدی، عبدالواحدبن محمد (1410ق). غررالحکم و درر الکلم، قم: دارالکتاب الاسلامی.
جوهرى، اسماعیل بن حماد (1376). صحاح اللغه، بیروت: دار العلم للملایین‏.
حجتی، سیدمحمدباقر؛ و رضایی، علی (1386). جمع میان مفهوم مقدر بودن رزق با تأثیر تلاش و تدبیر در جلب رزق. فصلنامه پژوهشنامه قرآن و حدیث، 1(3)، 7-32.
حرعاملی، محمد بن حسن‏ (1409ق). وسائل الشیعه، قم: مؤسسه آل البیت علیهم‏السلام.
خسروی، حسین (1389). وسعت رزق و روزی، قم: طوبای محبت.
دریاب، اسلام (1397). بررسی ابعاد رزق و اثر متقابل اعمال و رزق در آیات و روایات (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). پردیس شهید چمران تهران، تهران، ایران.
دیلمى، حسن بن محمد (1412ق). إرشاد القلوب إلى الصواب‏، قم: الشریف الرضی.
راغب‌اصفهانى، حسین بن محمد (1412ق). المفردات، بیروت: دارالقلم.
شعیری، محمد بن محمد (ب‌تا). جامع الاخبار، نجف: مطبعة حیدریة.
طباطبایى، سیدمحمدحسین ‏(1417ق). المیزان فى تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسین حوزه علمیه قم‏‏.
طبرسى، فضل بن حسن ‏(1372). مجمع البیان فى تفسیر القرآن‏، تهران: انتشارات ناصر خسرو
طبرسی، فضل بن حسن (1412ق). مکارم الأخلاق، قم: الشریف الرضی.
طریحی، فخرالدین (1375). مجمع البحرین، تهران: مرتضوی.
طوسى، محمد بن الحسن (1407ق). تهذیب الأحکام‏، تهران: دار الکتب الإسلامیه‏.
طوسى، محمد بن الحسن (1414ق). الامالی، قم: دارالثقافه‏.
عروسى‌حویزى، عبد على بن جمعه ‏(1415ق). تفسیر نور الثقلین، قم: ‏اسماعیلیان‏.
فخرالدین‌رازى، ابوعبدالله محمد بن عمر (1420ق). مفاتیح الغیب‏، بیروت: دار احیاء التراث العربى‏.
فولادگر، محمد (1382). رزق و رزاق از دیدگاه قرآن. فصلنامه کوثر، 3(10)، 25-35.
قطب‌الدین راوندى، سعید بن هبة الله ‏(1405ق). فقه القرآن (احمد حسینی و محمود مرعشی، تصحیح) قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی‏.
کلباسی حائری، محمد (1389ق). السعه و الرزق، قم: مطبعه الاداب.
کلینی، محمد بن یعقوب (1407ق). الکافی (علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، مترجمان). تهران: دار الکتب الاسلامیه.
کراجکى، محمد بن على ‏(1394ق). معدن الجواهر و ریاضة الخواطر (احمد حسینی، تصحیح). تهران: المکتبه المرتضویه.
لیثى واسطى، على بن محمد (1376). عیون الحکم و المواعظ، قم: دار الحدیث‏.
مجلسی، محمدباقربن محمدتقی (1110ق). بحارالانوار، بیروت: دار إحیاء التراث العرب.
محدث نورى، حسین (1408ق). مستدرک الوسائل، قم: مؤسسه آل‌البیت علیهم‌السلام.
مصطفوی، حسن (1430ق). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، بیروت: دارالکتب العلمیه.
مفید، محمد بن محمد (1413ق). الإرشاد فی معرفة حجج الله على العباد، قم: کنگره شیخ مفید
هادوی‌نیا، علی‌اصغر(1387). جایگاه اقتصادی سنت رزق. فصلنامه اقتصاد اسلامی، 7(28)، 89-116.
یوسف‌وند، راضیه (1397). واکاوی عوامل بسط رزق مادی از منظر آیات و روایات (پایان‌نامه کارشناسی ارشد)، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، قم، ایران.
  • تاریخ دریافت: 15 شهریور 1396
  • تاریخ بازنگری: 10 دی 1398
  • تاریخ پذیرش: 14 دی 1398