شناسایی بازیگران غیررسمی تصویب خط‌مشی در ایران (مورد مطالعه مجلس شورای اسلامی ایران)

نوع مقاله : مقاله علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت دولتی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 استادیار دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

نظام سیاسی، متغیّر بسیار مهمی است که بر خط­مشی‌گذاری عمومی اثر می­گذارد و آن را از یک کشور به کشور دیگر متفاوت می­کند. اکثر قریب به‌اتفاق مطالعات موجود در مورد بازیگران مشارکت‌کننده در فرآیند خط­مشی‌گذاری، مطالعاتی است که در نظام­های دموکراتیک غربی انجام‌شده است. نظام سیاسی ایران یک نظام مردم‌سالاری دینی است و با نظام­های دموکراتیک غربی تفاوت دارد. هدف از این تحقیق شناسایی بازیگران غیررسمی مرحلۀ تصویب خط­مشی در ایران بود. برای این منظور ابتدا با استفاده از تحلیل محتوای کمی صورتجلسات مجلس شورای اسلامی از فرودین 1395 تا فرودین 1397 و همچنین فیلم تلویزیونی خانه ملت از فرودین 1396 تا فرودین 1397، بازیگران غیررسمی مرحله تصویب خط­مشی­های عمومی شناسایی شدند و سپس با استفاده از تحلیل محتوای کیفی مصاحبه با 5 نماینده و یکی از کارکنان مجلس، مهم­ترین آنها شناسایی و نقش آنها بیان شد. یافته­ها نشان داد که اولاً، در نظام مردم‌سالاری دینی نیز همانند کشورهای دموکراتیک غربی بخش خصوصی، کارگزاران منصوب بازیگران مهم غیررسمی تصویب خط­مشی هستند؛ ثانیاً، در نظام مردم‌سالاری دینی ایران برخلاف کشورهای دموکراتیک غربی، آحاد شهروندان، دانشگاهیان و نظامیان بازیگران فرآیند تصویب خط‌مشی هستند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

آبراهامیان، یواند (1376). مقالاتی در جامعه‌شناسی سیاسی ایران (سهیلا ترابی فارسانی، مترجم) تهران: شیرازه.
الوانی، مهدی (1391). تصمیم‌گیری و تعیین خط‌مشی دولتی (چاپ هفدهم). تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
ای‌اچ‌تیسن، ویل؛ و ای‌واکر، وارن (1395). تحلیل خط‌مشی عمومی (پیشرفت‌های جدید) (چاپ اول) (حسن دانایی‌فرد و هانیه احمدی؛ مترجمان) تهران: صفار.
جوادی‌آملی، عبدالله (1381). ولایت‌فقیه: ولایت فقاهت و عدالت. قم: اسراء.
چیتگران، محمدصالح (1397). پایه‌های ضروری تشکیل‌دهنده نظام‌های دموکراسی و تضمین‌های آن. فصلنامه مطالعات حقوق عمومی، 6(21)، 122-148.
خداوردی، حسن (1387). متدلوژی پژوهش کیفی. فصلنامه ره‌آورد سیاسی، 4(13)، 27-44.
خمینی‌موسوی، سید‌روح‌الله (1389)، صحیفه امام خمینی(ره). قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
دانش‌فرد، کرم‌الله (1395). فرآیند خط‌مشی گذاری عمومی (چاپ دوم). تهران: صفار.
دانایی‌فرد، حسن (1395). گفتارهای جدید در خط‌مشی‌گذاری عمومی. تهران: دانشگاه امام صادق علیه السلام.
ربیعی، محمدرضا؛ و گیوریان، حسن (1384). نقش گروه‌های ذی‌نفع (فشار) و احزاب در خط‌مشی‌گذاری عمومی. فصلنامه علوم اجتماعی دانشگاه آزاد خلخال، 1(4)، 58-83.
رضایی، رامین (1392). مکانیسم تأثیرگذاری رسانه‌ها بر فرآیند دستور کارسازی در جریان خط‌مشی‌گذاری عمومی. فصلنامه رسالت مدیریت دولتی، 4(11 و 12)، 39-55.
ساروخانی، باقر (1393). روش‌های تحقیق در علوم اجتماعی (جلد اول و دوم) (چاپ هجدهم). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
سالمی قمصری، مرتضی (1386). موانع فرهنگی تحزب در ایران (دوره اول تحزب) (1304-1288 ه.ش). https://civilica.com/doc/684165
سبزه‌ای، محمدتقی (1389). تحلیل جامعه‌شناختی توسعه جامعه مدنی در ایران تحلیل مقایسه‌ای دوره مشروطه با دوره انقلاب اسلامی. فصلنامه مطالعات اجتماعی ایران، 4(14)، 58-69.
شکیبامقدم، محمد (1391). مدیریت سازمان‌های محلی و شهرداری‌ها (چاپ چهارم). تهران: میر.
صمدی، سیده‌مژگان (1395). تحلیل کارکردهای رسانه‌های جمعی در فرآیند خط‌مشی‌گذاری ایران (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه تهران، تهران، ایران.
ضیغمی، رضا؛ باقری‌تسامی، معصومه؛ حق‌دوست، سیده‌فاطمه؛ و باورنیک، منصوره (1387). روش‌شناسی کیفی. فصلنامه پرستاری ایران، 21(53)، 41-52.
عباسی‌سرمد، مهدی؛ و رهبرقاضی، محمودرضا (1395). بررسی جامعه‌شناختی دموکراسی در نظام‌های مردم‌سالار دینی و مردم‌سالاری‌های سکولار. فصلنامه مطالعات راهبردی بسیج، 12(47)، 5-31.
فیسک، جان (1386). درآمدی بر مطالعات ارتباطی (مهدی غبرایی، مترجم). تهران: دفتر مطالعات و توسعه رسانه‌ها.
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
قاسمی، میثم (1388). بررسی کانون‌های تفکر در خط‌مشی‌گذاری عمومی در ایران (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). پردیس فارابی دانشگاه تهران، تهران، ایران.
قلی‌پور، رحمت‌الله (1396). تصمیم‌گیری سازمانی و خط‌مشی گذاری عمومی (چاپ هفتم). تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
گلدار، زهرا (1396). طراحی مدل درگیرسازی ذینفعان در خط‌مشی‌گذاری عمومی (مورد مطالعه صنعت نفت ایران) (رساله دکتری). پردیس البرز دانشگاه تهران، البرز، ایران.
مؤمنی‌راد، اکبر؛ علی‌آبادی، خدیجه؛ فردانش، هاشم؛ مزینی، ناصر (1392). تحلیل محتوای کیفی در آیین پژوهش: ماهیت، مراحل و اعتبار نتایج. فصلنامه علوم تربیتی و اندازه‌گیری تربیتی، 4(14)، 187-222.
منتسکیو، شارل‌دو (1349). روح‌القوانین (چاپ ششم) (علی‌اکبر مهتدی، مترجم). تهران: امیرکبیر.
نادری‌فر، مهین؛ گلی، حمیده؛ و قلجایی، فرشته (1396). گلوله برفی، روشی هدفمند در نمونه‌گیری تحقیقات کیفی. فصلنامه مرکز مطالعات و توسعه آموزش پزشکی، 14(55)، 171-179.
نجفی، موسی؛ و یوسفی، بتول (1397). نسبت نظام مردم‌سالاری دینی با تمدن غرب (تمدن موجود) و تمدن مهدوی (تمدن موعود). فصلنامه جستارهای سیاسی معاصر، 3(9)، 1-19.
هاولت، مایکل؛ رامش، ام؛ و پرل، آنتونی (1395). مطالعه خط‌مشی عمومی چرخه‌های خط‌مشی و زیر نظام‌های خط‌مشی (چاپ دوم) (عباس منوریان و ابراهیم گلشن؛ مترجمان). تهران: مؤسسه کتاب مهربان نشر.
Anderson, J, E. (2014). Public Policy Making. 8nd. edition. Shicago.
Aminuzzaman, S. M. (2010). Environment Policy of Bangladesh: A Case Study of an Ambitious Policy with Implementation Snag. In South Asia Climate Change Forum, Organized by Monash Sustainability Institute, Monash University, Australia, Vol. 59, 1-18.
Bryman, A. (2016). Social Research Methods. Oxford University Press.
Eferemo, O., F., (2016). Actors and Roles in Decision-Making Process, Summer School, july 18th-22th.
Hermans, L. M. (2011). An Approach to Support Learning from International Experience with Water Policy. Water Resources Management, 25(1), 373-393.
Jenkins-Smith, H. C., & Sabatier, P. A. (1994). Evaluating the Advocacy Coalition Framework. Journal of Public Policy, 175-203.
Kapral, O. (2013). Analysis of Actors and Discourse in the Amendment of Ontario’s Regulated Health Professions Act, 1991, to Support
Maurer, T. A., Christian, K. V., Kerschmann, R. L., Berzin, B., Palefsky, J. M., Payne, D., & Berger, T. G. (1997). Cutaneous Squamous Cell Carcinoma in Human Immunodeficiency Virus-Infected Patients: a Study of Epidemiologic Risk Factors, Human Papillomavirus, and p53 Expression. Archives of Dermatology, 133(5), 577-583.‏
Paul, A., S., (1998). The advocacy coalition framework: revisions and relevance for Europe, Journal of European Public Policy. 5:1, 98-130.  DOI: 10.1080/13501768880000051
Popoola, O. O. (2016). Actors in Decision Making and Policy Process. Global Journal of Interdisciplinary Social Sciences, 5(1), 47-51.
Sabatier, P. A. (1998). The Advocacy Coalition Framework: Revisions and Relevance for Europe. Journal of European Public Policy, 5(1), 98-130.
Soroka, S., Wlezien, C., Courtney, J. C., & Smith, D. E. (2010). Public Opinion and Public Policy. The Oxford Handbook of Canadian Politics, 263-280.
Tantivess, S., & Walt, G. (2008). The Role of State and Non-State Actors in the Policy Process: the Contribution of Policy Networks to the Scale-up of Antiretroviral Therapy in Thailand. Health Policy and Planning, 23(5), 328-338.
Yin, R. K. (2009). Case Study Research: Design and methods 4th edition. In United States: Library of Congress Cataloguing-in-Publication Data.
http://www. pajoohe.net
http://www.rc.majlis.ir
دوره 14، شماره 1 - شماره پیاپی 27
فروردین 1399
صفحه 215-234
  • تاریخ دریافت: 20 اردیبهشت 1398
  • تاریخ بازنگری: 03 آذر 1398
  • تاریخ پذیرش: 10 دی 1398