شناسایی و اولویت‌بندی موانع تحقق مرجعیت علمی در عرصه علوم انسانی (مورد مطالعه دانشگاه امام صادق علیه‌السلام)

نوع مقاله : مقاله علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر مرکز رشد دانشگاه امام صادق علیه السلام، تهران، ایران.

2 استادیار گروه مدیریت دولتی، دانشکده معارف اسلامی و مدیریت، دانشگاه امام صادق علیه السلام، تهران، ایران

3 استادیار گروه حکمرانی علم، دانشکده معارف اسلامی و مدیریت، دانشگاه امام صادق علیه السلام، تهران، ایران

چکیده

اهمیت و جایگاه نظام آموزشی یک کشور و به‌طور خاص آموزش عالی آن، بر کسی پوشیده نیست. براساس اسناد راهبردی جمهوری اسلامی ایران و بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی نظام آموزش عالی کشور رهسپار مسیری است که مقصد آن مرجعیت علمی خواهد بود. با توجه به اهمیت علوم انسانی در ساخت تمدن نوین اسلامی و نقش دانشگاه امام صادق(ع) به‌ عنوان اولین مخاطب مرجعیت علمی در عرصه علوم انسانی از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی، پژوهشی درباره شناسایی و اولویت‌گذاری موانع تحقق مرجعیت علمی در عرصه علوم انسانی با مورد مطالعه‌ی دانشگاه امام صادق(ع) اهمیت مضاعفی می‌یابد.
برای انجام این پژوهش مراحلی طی گردید. در ابتدا بعد از مرور ادبیات موضوع با هدف ارائه جمع‌بندی از فعالیت‌های پژوهشی گذشته و شناسایی موانع اولیه مرجعیت علمی، سؤالاتی جهت انجام مصاحبه نیمه‌ساختاریافته با صاحب‌نظران این حوزه به‌دست‌آمد. سپس پژوهش با استفاده از روش آمیخته‌ کیفی ـ کمی، طی دو مرحله به هدف خود نائل آمد. این دو مرحله عبارتند از: مصاحبه جهت شناسایی موانع مرجعیت علمی؛ و دوم، تحلیل اهمیت ـ عملکرد (IPA) موانع شناسایی‌شده. بعد از تحلیل مضمون مصاحبه‌ها و ترکیب و ادغام موانع، 41 مانع در 7 طبقه شناسایی شدند و سپس با تعیین اوزان آنها براساس تکنیک IPA اولویت آنها مشخص ‌شد و ضمنا ماتریس‌های ربعی سه‌گانه (هم اساتید و هم دانشجویان، فقط اساتید، فقط دانشجویان) نیز به نمایش درآمد. در پایان موانع از دو منظر «اثرگذاری» و «امکان‌پذیری» مورد تحلیل و رتبه‌بندی قرار گرفته و اولویت‌بندی نهایی با ترکیب این دو منظر ارائه گردید. اولویت‌بندی نهایی دارای چهار سطح به ترتیب «موانع خانه‌ «اینجا تمرکز کنید» که اثرگذاری زیاد و همگرا باشند»، «موانع خانه‌ «اینجا تمرکز کنید» که اثرگذاری زیاد اما واگرا هستند»، «موانع خانه‌ «تداوم تلاش» که اثرگذاری زیاد دارند» و «موانع خانه‌ «اینجا تمرکز کنید» که هم­گرایی دارند ولی اثرگذاری کمتری دارند» بوده است که در این میان موانع مربوط به سطح اول شامل «تبدیل نشدن افراد برجسته‌ دانشگاه به جریان علمی در سطح ملی و جهانی»، «درگیر شدن مدیران ارشد دانشگاه به مسائل خرد و درنتیجه واماندن از مسائل راهبردی دانشگاه» و «عدم توانمندی در برندینگ دانشگاه» مهم‌ترین موانع تحقق مرجعیت علمی در دانشگاه امام صادق(ع) شناخته شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

اوتارخانی، علی (1387). روشنفکری دینی راهی به ‌سوی مرجعیت علمی. همایش به‌ سوی مرجعیت علمی. تهران: مرکز تحقیقات دانشگاه امام صادق(ع).
ایزدی، فرشته (1392). دوام طریق: شیوه‌یابی مرجعیت علمی و فناوری ایران اسلامی در جهان و نقش آن در اقتدار آینده انقلاب اسلامی. تهران: نشر کیسان.
بازرگان، عباس (1389). مقدمه­ای بر روش­های تحقیق کیفی و آمیخته، رویکردهای متداول در علوم رفتاری. تهران: نشر دیدار. چاپ دوم.
باقری­کنی، مصباح­الهدی و عرفانی­فر، اکبر (1389). طراحی مدل مؤلفه‌های مؤثر بر تصویر سازمانی دانشگاه امام صادق(ع)‎. دوفصلنامه اندیشه‌ی مدیریت راهبردی. 4 (2). 43-77.
باقری­کنی، مصباح­الهدی و دل­پسند، جواد (1387). طراحی و تدوین الگوی برنامه‌ریزی استراتژیک در دانشگاه­های مأموریت محور مورد مطالعه: آموزش دانشگاه امام صادق(ع). دوفصلنامه اندیشه مدیریت راهبردی. 2 (3). 125-182.
پور رضا، رسول (1390). رسالت آموزش در کسب مرجعیت علمی، از منظر نقشه جامع علمی کشور. اولین همایش ملی آموزش در ایران 1404. تهران: پژوهشکده سیاست‌گذاری علم، فناوری و صنعت.
پورسعید، سید مسعود و شامحمدی، محمد (1395). طراحی الگوی جهاد علمی از دیدگاه مقام معظم رهبری (دامت برکاته). مدیریت اسلامی. 24 (13). 1-85.
تابان، محمد و جوادین، سیدرضا (1395). مفهوم­پردازی مرجعیت علمی در آموزش عالی ایران. تهران: انتشارات نگاه دانش. چاپ اول.
 تولایی، روح­ا... و روحانی، احمد (1387). مرجعیت علمی و رسالت دانشگاه امام صادق(ع). مجموعه مقالات همایش به‌ سوی مرجعیت علمی. تهران: مرکز تحقیقات دانشگاه امام صادق(ع).
چگینی، محمد (1387). موانع و مشکلات پژوهش در دانشگاه امام صادق(ع). همایش به‌ سوی مرجعیت علمی. تهران: مرکز تحقیقات دانشگاه امام صادق(ع).
 حکمت افشار، میترا؛ کلانتری، سهیلا؛ ثناگو، اکرم و مهستی جویباری، لیلا (1392). احیای مرجعیت علمی، دیدگاه دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه علوم پزشکی گلستان. مجله تحقیقات کیفی در علوم سلامت. 2 (2). 125-133.
خان­محمدی، هادی و باقری­کنی، مصباح­الهدی (1389). طراحی مدل مفهومی نظام علمی جمهوری اسلامی ایران مبتنی بر اندیشه مقام معظم رهبری. اندیشه مدیریت راهبردی. 4 (7). 5-40.
خاکی، غلامرضا (1384). روش تحقیق با رویکرد به پایان­نامه نویسی. تهران: انتشارات بازتاب.
خراسانی، اباصلت؛ فتحی اجارگاه، کوروش و قنبری، رضا (۱۳۹۴). تأملی بر اهمیت کارکرد پژوهشی دانشگاه در روند توسعه علمی و مرجعیت علمی. اولین همایش ملی راهکارهای توسعه و ترویج علوم تربیتی، روان­شناسی، مشاوره و آموزش در ایران. تهران: انجمن توسعه و ترویج علوم و فنون بنیادین.
ردادی، علی؛ باقری­کنی، مصباح­الهدی و حاجی­پور، بهمن (1393). بررسی پاسخ­های سازمانی به فشارهای نهادی؛ مورد کاوی: دانشگاه امام صادق(ع). مدیریت در دانشگاه اسلامی. 3 (7). 129-14.
رودی، کمیل (1387). طراحی مدل دانشکده مرجع علمی، مطالعه موردی دانشکده معارف اسلامی و مدیریت. (پایان‌نامه­ی کارشناسی ارشد) دانشگاه امام صادق(ع). تهران. ایران.
رودی کمیل (1389). دانشگاه و مرجعیت علمی (با تأکید بر دانشگاه امام صادق(ع)). تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع).
رهبر، فرهاد و حسین­زاده، حسن (1394). تبیین ارتباط اقتدار و مرجعیت علمی و فناوری ج.ا.ا. در جهان با اقتدار و امنیت ملی بر اساس مبانی انقلاب اسلامی. فصلنامه پژوهش­های انقلاب اسلامی. 4  (12). 137-162.
حسینی خامنه‌ای (12/06/1386). بیانات در دیدار نخبگان جوان. بازیابی شده از:
https://khl.ink/f/3399
حسینی خامنه‌ای (12/06/1386). بیانات در دیدار اساتید و دانشجویان در دانشگاه علم و صنعت. بازیابی شده از:
https://khl.ink/f/4992
حسینی خامنه‌ای (28/03/1394). بیانات در محفل انس با قرآن. بازیابی شده از:
شیخ­زاده، محمد (1387). پژوهش محوری، حلقة مفقودة مرجعیت علمی در دانشگاه­های ایران. همایش به ‌سوی مرجعیت علمی. تهران. مرکز تحقیقات دانشگاه امام صادق(ع).
لطیفی، میثم؛ سعیدی، اکبر و صادقی، حجت­ا... (1387). شایستگی‌های آستانه برای نظریه‌پردازی در دانش مدیریت، گامی به سوی مرجعیت علمی. همایش به‌ سوی مرجعیت علمی. تهران: مرکز تحقیقات دانشگاه امام صادق(ع).
لطیفی، میثم؛ طهماسبی بلوک­آباد، رضا؛ جوادی، مجتبی و میرزایی هاوشکی، محمدحسین (1397). استخراج و اولویت بندی راهبردهای نیل به مرجعیت علمی ج.ا.ا با روش تحلیل اهمیت ـ عملکرد. راهبرد. 27 (86). 5-30.
 آذر، عادل و خسروی، فرزانه (1392). تحقیق در عملیات نرم (رویکردهای ساختاردهی به مسأله). تهران: نشر سازمان مدیریت صنعتی.
علوی، سید علی (1387). فرازو فرود مرجعیت علمی در ایران درآمدی بر عوامل تأثیرگذارر بر مرجعیت علمی ایرانیان درآینده. همایش به‌ سوی مرجعیت علمی. تهران: مرکز تحقیقات دانشگاه امام صادق(ع).
فیاض، ایراندخت (۱۳۹۰). نقش و جایگاه نظام آموزشی در فرایند مرجعیت علمی کشور. اولین همایش ملی آموزش در ایران 1404. تهران: پژوهشکده سیاست‌گذاری علم، فناوری و صنعت.
 فیاض، ایراندخت و افشار کهن، زهرا (۱۳۹۰). گذری بر بسترهای فرهنگی تحقق مرجعیت علمی در جهان. اولین همایش ملی آموزش در ایران 1404. تهران: پژوهشکده سیاست‌گذاری علم، فناوری و صنعت.
قدسی، مهدیه (1387). مرجعیت علمی و نقش پژوهش در تولید و توسعه علمی. همایش به ‌سوی مرجعیت علمی. تهران: مرکز تحقیقات دانشگاه امام صادق(ع).
 قضاوی­زاده، مهدی (1387). الگوی پژوهشی دانشگاه امام صادق(ع) در جایگاه مرجعیت علمی مبتنی بر مکتب علمی امام صادق(ع). (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه امام صادق(ع). تهران. ایران.
قلی­پور، حسین (1399). ساخت دانشگاه در افق مرجعیت علمی. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع). چاپ اول.
قوام‌آبادی، ‌محمدغلام، مرتضوی‌نژاد، ‌سیدمهدی، نوروزی، ‌سمیه؛ جوادی، ‌مجتبی؛ نانی، ‌سعید و عبدالحسین‌زاده، ‌محمد (1394). الگوی مرجعیت علمی در جمهوری اسلامی ایران براساس بیانات مقام معظم رهبری. فصلنامه مطالعات راهبردی بسیج. (18). 5-30.
گودرزی، ‌غلامرضا و رودی، ‌کمیل (1390). تبیین مرجعیت علمی برای نهادهای علمی کشور با رویکرد تئوری مفهوم­سازی بنیادی. فصلنامه سیاست علم و فناوری. (14). 75-90.
نظرپورکاشانی، حامد و فرجی، محسن (1387). علم بومی و مسأله­محوری گامی در جهت تحقق مرجعیت علمی. همایش به ‌سوی مرجعیت علمی. تهران: مرکز تحقیقات دانشگاه امام صادق(ع).
نوروزی، خلیل؛ آزادی احمدآبادی، جواد؛ جوادی، مجتبی؛ اکبرزاده، معین و اکبرزاده، امین (1393). تأمین مالی خیرانه دانشگاه­ها: شناسایی الزامات و کژکارکردها، مطالعه موردی دانشگاه امام صادق(ع). تحقیقات مالی اسلامی. 4 (7). 167-196.
Attride-Stirling, J. (2001). Thematic networks: an analytic tool for qualitative research. Qualitative research. 1 (3). 385-405.
Braun, V., & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative research in psychology. 3 (2). 77-101.
Boyatzis, R. E. (1998). Transforming qualitative information: Thematic analysis and code development. sage.
Creswell, J. W. (2009). Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches (Vol. 4). Thousand Oaks. CA: Sage.
French, J. & Raven, B.H. (2004). “The bases of social power”, in Cartwright, D. (Ed.). Studies in Social Power. Institute for Social Research. 150-67.
Rosenberg, A. (2011). Philosophy of science: A contemporary introduction. Routledge.
Ivo de Vrijer (2012). MASTER THESIS: scientific authority in decline? University of Twente.
Metzger, W. P. (1970). The crisis of academic authority. Daedalus. 568-608.
Siniscalchi, J. M., Beale, E. K., & Fortuna, A. (2008). Using importance-performance analysis to evaluate training. Performance Improvement. 47 (10). 30-35.
  • تاریخ دریافت: 02 مهر 1399
  • تاریخ بازنگری: 11 مرداد 1400
  • تاریخ پذیرش: 11 مرداد 1400