طراحی مدل ساختاری ـ تفسیری مؤلفه‌های مؤثر بر مرجعیت علمی دانشگاه موردمطالعه: دانشگاه امام صادق علیه‌السلام

نوع مقاله : مقاله علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه مدیریت صنعتی، دانشکده معارف اسلامی و مدیریت، دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، تهران، ایران(نویسنده مسئول)

2 دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت صنعتی، دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، تهران، ایران.

چکیده

ارتقاء واقعی و عمیق علمی کشور، آرمان بزرگی است که جز با برنامه‌ریزی دقیق و هماهنگ محقق نخواهد شد. نیل به این آرمان و تحقق مرجعیت علمی دانشگاه‌ها نیازمند ترسیم صحیح مسیر و شناسایی مؤلفه‌های اساسی مرجعیت علمی دانشگاه‌ها هست. هدف از پژوهش حاضر شناسایی مؤلفه‌های مؤثر بر مرجعیت علمی دانشگاه امام صادق(ع) به‌عنوان یکی از نهادهای علمی دارای فلسفه وجودی تولید علم دینی است، که با ساختاردهی به مؤلفه‌های شناسایی‌شده درصدد طراحی مدل مفهومی مرجعیت علمی برای دانشگاه­ها هست.
در این مقاله با مرور ادبیات و مبانی نظری مرجعیت علمی و همچنین با بررسی اسناد بالادستی دانشگاه امام صادق(ع) از قبیل راهبردهای 12 گانه مقام معظم رهبری، سند چشم‌انداز و بیانیه مأموریت دانشگاه، سند اهداف کلان دانشگاه، سند نظام جامع تربیتی و برنامه‌ریزی درسی دانشگاه امام صادق(ع)، مؤلفه‌های مؤثر بر مرجعیت علمی دانشگاه امام صادق(ع) احصا گردید. در ادامه به‌منظور ساختاردهی به این مؤلفه‌ها و تفسیر و تبیین روابط بین آنها با استفاده از روش مدل‌سازی ساختاری ـ تفسیری و با دریافت نظرات 12 نفر خبره، داده‌های موردنظر شامل اظهارنظر ایشان در خصوص مؤلفه‌ها و روابط بین آنها جمع‌آوری گردید. در ادامه مبتنی بر روش مدل‌سازی ساختاری ـ تفسیری روابط علی ـ معلولی بین مؤلفه‌ها شناسایی و مدل سلسله مراتبی مربوطه استخراج گردید و همچنین با اجرای تحلیل MICMAC مؤلفه‌ها در دسته­های چهارگانه از حیث تأثیرگذاری و تأثیرپذیری تقسیم‌بندی شدند. خروجی حاصل از مدل و نتایج تجزیه‌وتحلیل داده‌ها حاکی از استقلال و زیربنایی بودن مؤلفه‌ مأموریت­گرایی دانشگاه است که در دانشگاه امام صادق(ع) این مؤلفه از وجوه ممیزه اصلی دانشگاه است. سایر مؤلفه‌ها و روابط بین آنها نیز در بخش­ها و لایه­های سطح‌بندی شده­ی مدل ارائه‌شده قرارگرفته‌اند که می‌تواند در مسیر مرجعیت علمی دانشگاه موردتوجه قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

آذر، عادل؛ خسروانی، فرزانه و جلالی، رضا (1392). تحقیق در عملیات نرم: رویکردهای ساختاردهی مسأله. تهران: سازمان مدیریت صنعتی. چاپ دوم.
آراسته، حمیدرضا (1380). مدیریت در دانشگاه‌های وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری: چالش‌ها و کاستی‌ها. پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی. 7 (22-21). 41-69.
آقاتبار رودباری، جمیله و جوانیان، مصطفی (1397). بررسی اثربخشی آموزش مفاهیم آینده‌نگاری و مرجعیت علمی به دانشجویان در گروه‌های کوچک: مطالعه نیمه تجربی در اجرای برنامه‌های بسته‌ی آینده‌نگاری و ظرفیت‌سازی برای کسب مرجعیت علمی. نوین سلامت. 3 (3). 24-19.
باقری، پژمان؛ آوند، ابوالقاسم؛ کوه‌پایه، سیدامین؛ همایون‌فر، رضا؛ فرجام، مجتبی و آوند، فاطمه (1395). نکاتی پیرامون مرجعیت علمی با نگاهی به نقش‌آفرینی دانشجویان در تحقق آن و موانع موجود. دانشگاه علوم پزشکی سبزوار. 24 (1). 53-51.
بیانیه رسالت دانشگاه امام صادق(ع) (1381). قابل ‌دسترسی در:
بیانیه-رسالت/ 1546https://isu.ac.ir/page/
پور رضا، رسول (1390). رسالت آموزش در کسب مرجعیت علمی، از منظر نقشه جامع علمی کشور، مجموعه مقالات اولین همایش ملی آموزش در ایران 1404. تهران: پژوهشکده سیاست‌گذاری علم، فناوری و صنعت.
پیغامی، عادل (1399). متن مصاحبه معاونت طرح و برنامه دانشگاه امام صادق(ع) با دکتر پیغامی پیرامون شاخص‌های مرجعیت علمی. قابل‌دسترسی در:
https://isu.ac.ir/page/1556/%D8%AA%D8%AD%D9%84%DB%8C%D9%84%E2%80%8C%D9%87%D8%A7
تابان، محمد؛ سیدجوادین، سیدرضا؛ پوراشرف، یاسان‌اله؛ یاسینی، علی و ویسه، سیدمهدی (1395). شناسایی مؤلفه‌های مرجعیت علمی در آموزش عالی ایران با رویکرد داده بنیاد. فصلنامه‌ی مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی. 20 (67). 182-163.
تابان، محمد؛ یاسینی، علی؛ شیری، اردشیر و محمدی، اسفندیار (1395). طراحی و تبیین الگوی مرجعیت علمی در آموزش عالی ایران بر اساس زندگی‌نامه اندیشمندان کشور با رویکرد تحلیل مضمون. فصلنامه مطالعات دانش‌شناسی. 6 (2). 28 - 22.
تولایی، روح الله (1387). مرجعیت علمی و رسالت دانشگاه امام صادق(ع). مجموعه مقالات همایش به سوی مرجعیت علمی. تهران: مرکز تحقیقات دانشگاه امام صادق(ع).
چگین، میثم (1387). مرجعیت علمی و نقش پژوهش در تولید و توسعه علمی. مجموعه مقالات به‌سوی مرجعیت علمی. تهران: مرکز تحقیقات دانشگاه امام صادق(ع).
حاجی‌احمدی، مریم؛ حسینی‌ابرده، مریم؛ شهریاری، علیرضا و یزدانی، شهرام (1398). مرجعیت علمی. تهران: مرکز تحقیقات راهبردی آموزش پزشکی.
حسینی‌مقدم، محمد؛ بشیری، حسین؛ حیدرزاده، آبتین؛ خوشرنگ، حسین و دادگران، ایده (1398). ارائه الگوی پیشنهادی آینده‌نگاری مرجعیت علمی با تأکید بر مطالعه موردی دانشگاه علوم پزشکی گیلان. دو فصلنامه آینده‌پژوهی ایران. 4 (1). 171- 205.
راهبردهای کلان ابلاغی مقام معظم رهبری برای ده‌ساله آینده دانشگاه امام صادق(ع) (1394). قابل دسترسی در https://isu.ac.ir
ردادی، علی؛ نجفی فراشاه، سید علی‌محمد و آذرفر، امیر (1395). الگوسازی روابط ساختاری و پیش‌نیازی مفاهیم سازنده اقتصاد مقاومتی با استفاده از رویکرد ساختاری ـ تفسیری (ISM). مطالعات راهبردی بسیج. 19 (71). 31-5.
رودی، کمیل (1387). طراحی مدل دانشکده مرجع علمی (مطالعه موردی: دانشکده معارف اسلامی و مدیریت). (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه امام صادق(ع). تهران. ایران.
سعدآبادی، علی‌اصغر؛ رحیمی‌راد، زهره و فرتاش، کیارش (1399). بازشناسی مؤلفه‌های ناظر بر مفهوم مرجعیت علمی. فصلنامه علمی پژوهشنامه انقلاب اسلامی. 10 (35). 87- 115.
سلطانی، مرتضی (1385). تدوین استراتژی­های کلان پژوهشی دانشگاه امام صادق(ع). (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه امام صادق(ع). تهران. ایران.
سند چشم‌انداز دانشگاه امام صادق(ع) (1393). قابل‌دسترسی در:
 بیانیه-رسالت/ 1546https://isu.ac.ir/page/
سیاست‌های کلان حوزه‌ی آموزش دانشگاه در تحقق راهبردهای مقام معظم رهبری (1399). قابل دسترسی در https://isu.ac.ir/
سیدجوادین، سید رضا؛ حسنقلی‌پور، طهمورث؛ رهنورد، فرج‌الله و تاب، محمد (1391). مفهوم‌پردازی مرجعیت علمی در نظام دانشگاه. پژوهش در نظام‌های آموزشی. 6 (16). 27-1.
عبدی، فریدون (1394). تدابیر و راهبردهای مقام معظم رهبری در زمینه کسب مرجعیت علمی بین‌المللی. مجموعه مقالات هشتمین کنگره پیشگامان پیشرفت. ج 3.
 علی‌اکبری، اسماعیل و اکبری، مجید (1396). مدل‌سازی ساختاری ـ تفسیری عوامل مؤثر بر زیست‌پذیری کلان‌شهر تهران. برنامه‌ریزی و آمایش فضا. 23 (1). 33-1.
قبادی، عبدالمجید (1385). مرجعیت علمی با رویکرد اسلامی. روزنامه‌ی رسالت. صفحه‌ی 18 مورخ 14/5/85، قابل ‌دسترس در:
 http://www.magiran.com/npview.asp?ID:1163566
قضاوی­زاده، مهدی (1380). الگوی پژوهشی دانشگاه امام صادق(ع) در جایگاه مرجعیت علمی مبتنی بر مکتب علمی امام صادق(ع). (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه امام صادق(ع). تهران. ایران.
قمی، حبیب‌اله؛ زادگان، علیرضا؛ علی‌زاده، ولی؛ خدایاری، محمدتقی و همتی، محمدعلی (1390). بررسی عوامل دستیابی به مرجعیت علمی از دیدگاه استادان دانشگاه علوم پزشکی تبریز. افق توسعه آموزش پزشکی. 4 (3). 53-51.
قوام‌آبادی، محمدغلام؛ مرتضوی‌نژاد، سید مهدی؛ نوروزی، سمیه؛ جوادی، مجتبی؛ نانی، سعید و عبدالحسین‌زاده، محمد (1394). الگوی مرجعیت علمی در جمهوری اسلامی ایران بر اساس بیانات مقام معظم رهبری. مطالعات راهبردی بسیج. 18 (68). 30-5.
کوشازاده، فاطمه؛ اکبری، احمد؛ معقول، علی؛ جباری نوغایی، مهدی و کوشازاده، علی (1398). شناسایی و اولویت‌گذاری عوامل مؤثر بر مرجعیت دانشگاه. پژوهش در نظام‌های آموزشی. 13 (47). 152-133.
گودرزی، غلامرضا (1387). دانشگاه اسلامی در چشم‌انداز آینده (با تأکید بر حوزه‌ی نیروی انسانی). مجموعه مقالات ارزش و دانش؛ مقدمه‌ای بر دانشگاه اسلامی. گردآورنده: اصغر افتخاری. انتشارات دانشگاه امام صادق(ع) و پژوهشکده‌ی مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری. صص 221 -217.
گودرزی، غلامرضا، و رودی، کمیل (1390). تبیین مرجعیت علمی برای نهادهای علمی کشور با رویکرد تئوری مفهوم‌سازی بنیادی. سیاست علم و فناوری. 4 (2). 90-75.
لطیفی، میثم؛ طهماسبی بلوک‌آباد، رضا؛ جوادی، مجتبی و میرزایی هاوشکی، محمدحسین (1397). استخراج و اولویت‌بندی راهبردهای نیل به مرجعیت علمی ج.ا.ایران با روش تحلیل عملکرد ـ اهمیت (IPA). راهبرد. 27 (86). 5-29.
محمدی، رضا (1385). راهنمای عملی انجام ارزیابی درونی در نظام آموزش عالی ایران: تجارب ملی و بین‌المللی. تهران: سازمان سنجش آموزش کشور. مرکز انتشارات.
مهدی، رضا (1394). جایگاه مهارت‌آموزی در دانشگاه نسل سوم. مهارت‌آموزی. 4 (14). 103-117.
نبوی، لطف‌الله (1389). مبانی منطق و روش‌شناسی. تهران: مرکز نشر آثار علمی دانشگاه تربیت مدرس.
نظام جامع تربیتی و برنامه ریزی درسی دانشگاه امام صادق(ع)، جلد سوم (گزارش نظام برنامه ریزی درسی) (1394). ویرایش اول.
واثقی‌بادی، محمد (1397). شناسایی و اولویت‌بندی موانع تحقق مرجعیت علمی در عرصه علوم انسانی (مورد مطالعه دانشگاه امام صادق(ع)). (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه امام صادق(ع). تهران. ایران.
Anderson, A; Hall Borg, N & Timpka, T (2003). A model for interpreting work and information management in process-oriented healthcare organizations. International Journal of Medical Informative. 7 (2). 47-56.
Bauer, M; Petkova, K & Boyadjieva, P (2000). Public knowledge of and attitudes to science: Alternative measures that may end the ‘science wars.’ Science, Technology, and Human Values. 1. 30–51.
Baumard, P. (2007). Organization Id the Fog in Moingeon. B.Organizational Learning and Competitive Advantage, London, Sage.
Bell, D (2005). The Cultural Contradicion of Copitalism. London Heinemann.
Gardner, P.L; Fong, A.Y. & Huang, R.L. (2010). Measuring the impact of knowledge transfer from public research organisations: a comparison of metrics used around the world. International Journal of Learning and Intellectual Capital. 7 (3/4). 318–327.
Hilgartner, S (1990). The dominant view of popularization: Conceptual problems, political uses. Social Studies of Science. 20. 519–539.
Romani-Dias, M; Carneiro, J & Barbosa, A. S (2019). Internationalization of higher education institutions: the underestimated role of faculty. International Journal of Educational Management. 33 (2). 300-316. To link to this article: https://doi.org/10.1108/IJEM-07-2017-0184
  • تاریخ دریافت: 17 آبان 1400
  • تاریخ بازنگری: 10 اردیبهشت 1401
  • تاریخ پذیرش: 01 خرداد 1401