مدل کسب و کار پایدار (م.ک.ک.پ) و شبکه سازی: مرور نظام مند

نوع مقاله : مقاله علمی - مروری

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای مدیریت راهبردی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

2 استاد گروه مدیریت بازرگانی، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران. (نویسنده مسئول)

3 استاد گروه مدیریت بازرگانی، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

4 استادیار گروه مدیریت بازرگانی، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

چکیده

پایداری به یکی از اصلی ­ترین بخش­ های استراتژی کسب­ وکارها بدل شده است. شرکت ­ها می­ خواهند با به­ کارگیری تکنیک ­ها و استراتژی­ های مربوطه در جهت پایداری، هم به خلق ارزش اقتصادی بپردازند و نیز به­ طور همزمان از اثرات منفی زیست محیطی کاسته و موضوعات اجتماعی را مدنظر قرار دهند. از طرفی نیز آنها برای اتصال به بازارهای جهانی و موفقیت در آنها ناگزیر از حضور در شبکه های مرزگستر بوده و لازم است پس از ایجاد و اصلاح مدل کسب­ وکار (م.ک.ک) (پایدار) خود منطبق با شبکه مورد فعالیت، به بهره ­مندی از فرصت ­های بازار بپردازند. این تحقیق از نوع تحقیقات مروری سیستماتیک و استنادی بوده و در آن پس از استخراج کلیدواژه ­های مرتبط از ادبیات تحقیق، با شکل­ گیری دستور جستجوی تحقیق و ورود آن به پایگاه داده اسکوپوس نسبت به ارائه پرارجاع­ترین مقالات، نویسندگان، وابستگی­ های سازمانی، مجلات و... در نرم ­افزار بیبلیومتریکس اقدام گردید. هفت محور اصلی و برآیند پاسخ‌هایی که مقالات مرور شده به این محورها داده‌اند ارائه گردیده ­اند. این محورها عبارتند از: چگونگی رخداد پایداری در م.ک.ک، شبکه ­های کسب­ وکار و پایداری م.ک.ک، شکل ­گیری شبکه­ های کسب ­و­کارها در م.ک.ک.پ، خلق ارزش در شبکه ­ها در م.ک.ک.پ، چالش ­های حضور م.ک.ک.پ در شبکه­ ها، عوامل مؤثر در موفقیت و شکست م.ک.ک.پ در شبکه ­ها، فرایند نوآوری در شبکه­ ها در م.ک.ک.پ. هدف از این مقاله بررسی نطام ­مند پیشینه پژوهشی در راستای ارائه تحلیل­ های اخیرالذکر در جهت دسته ­بندی مضامین مورد مطالعه، روندهای مطالعاتی، آمارهای توصیفی مطالعات پیشین و پیشنهادات برای مدیران و تحقیقات آتی می ­باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

اسدی­فرد، رضا (1398). سیاست­های حمایت از شبکه­سازی با هدف توسعه علم و فناوری. فصلنامه علمی پژوهشی سیاست علم و فناوری. 11 (2). 333 - 346.
دویت، باب و میر، رون (1397). استراتژی بازرگانی (مدیریت پارادوکس­های استراتژی برای خلق مزیت رقابتی). (مترجمان: مهدی ابراهیمی، سعید عباس­نژاد). تهران، انتشارات مهربان نشر.
کلابی، امیرمحمد (1399). مدلسازی عوامل مؤثر بر پایداری مدل­های کسب­وکار. پژوهش­های مدیریت عمومی. 13 (47). 111 تا 134.
الزویر (2021). https://www.elsevier.com/solutions/scopus/how-scopus-works/content تاریخ دسترسی: 30 شهریور ماه 1400
شهابی، علی؛ آذر، عادل؛ رادفر، رضا و اسدی­فرد، رضا (1398). تحلیل نقش راهبر در شبکه­های رسمی همکاری علم و فناوری در ایران. فصلنامه مدیریت توسعه فناوری. 7 (1). 9 تا 36.
مزارعی، سیدحامد؛ ثقفی، فاطمه؛ خوانساری، محمد؛ محمدی­کنگرانی، حنانه و اسدی­فرد، رضا (1399). عوامل موثر بر تقویت روابط در شبکه­های همکاری از نگاه سرمایه اجتماعی. فصلنامه علمی ـ پژوهشی سیاست علم و فناوری. 12 (3). 1 تا 16.
نقی­زاده، محمد؛ خیاطی­فرد، حسین و منطقی، منوچهر (1399). چارچوب همکاری­های فناورانه میان مجموعه یکپارچه­ساز با سایر بازیگران شبکه­های نوآوری سامانه­های محصول پیچیده. مجله سیاست علم و فناوری. 13. 33-47.
Aria, M. & Cuccurullo, C. (2017) bibliometrix: An R-tool for comprehensive science mapping analysis. Journal of Informetrics. 11 (4). 959-975. Elsevier.
Allee, V. (2009). Value‐creating networks: Organizational issues and challenges. The Learning Organization. 16 (6). 427–442.
https://doi.org/10.1108/09696470910993918
Anwar, M., & Ali Shah, S. Z. (2018). Managerial networking and business model innovation: Empirical study of new ventures in an emerging economy. Journal of Small Business & Entrepreneurship. 1–22.
https://doi.org/10.1080/08276331.2018.1490509
Arana, J., & Castellano, E. (2010). The Role of Collaborative Networks in Business Model Innovation. In L. M. Camarinha-Matos, X. Boucher, & H. Afsarmanesh (Eds.), Collaborative Networks for a Sustainable World (336, pp. 103–109). Springer Berlin Heidelberg. https://doi.org/10.1007/978-3-642-15961-9_11
Baldassarre, B., Konietzko, J., Brown, P., Calabretta, G., Bocken, N., Karpen, I. O., & Hultink, E. J. (2020). Addressing the design-implementation gap of sustainable business models by prototyping: A tool for planning and executing small-scale pilots. Journal of Cleaner Production. 255. 120295.
https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2020.120295
Barber, K. D., Beach, R., & Zolkiewski, J. (2012). Environmental sustainability: A value cycle research agenda. Production Planning & Control. 23 (2–3). 105–119. https://doi.org/10.1080/09537287.2011.591621
Bocken, N. M. P., Short, S. W., Rana, P., & Evans, S. (2014). A literature and practice review to develop sustainable business model archetypes. Journal of Cleaner Production. 65. 42–56. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2013.11.039
Breuer, H., & Lüdeke-Freund, F. (2014). Normative Innovation for Sustainable Business Models in Value Networks. 17. www.ispim.org
Chesbrough, H., & Schwartz, K. (2007). Innovating Business Models with Co-Development Partnerships. Research-Technology Management. 50 (1). 55–59. https://doi.org/10.1080/08956308.2007.11657419
Comin, L. C., Aguiar, C. C., Sehnem, S., Yusliza, M.-Y., Cazella, C. F., & Julkovski, D. J. (2020). Sustainable business models: A literature review. Benchmarking: An International Journal. 27 (7). 2028–2047.
https://doi.org/10.1108/BIJ-12-2018-0384
Curtis, S. K., & Mont, O. (2020). Sharing economy business models for sustainability. Journal of Cleaner Production. 266. 121519.
https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2020.121519
Geissdoerfer, M., Vladimirova, D., & Evans, S. (2018). Sustainable business model innovation: A review. Journal of Cleaner Production. 198. 401–416.
https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2018.06.240
Giesen, E., Berman, S. J., Bell, R., & Blitz, A. (2007). Three ways to successfully innovate your business model. Strategy & Leadership. 35 (6). 27–33.
https://doi.org/10.1108/10878570710833732
Gummesson, E., & Mele, C. (2010). Marketing as Value Co-creation Through Network Interaction and Resource Integration. Journal of Business Market Management. 4 (4). 181–198. https://doi.org/10.1007/s12087-010-0044-2
Halme, M., & Korpela, M. (2014). Responsible Innovation Toward Sustainable Development in Small and Medium-Sized Enterprises: A Resource Perspective: Resources Behind Responsible Innovation in SMEs. Business Strategy and the Environment. 23 (8). 547–566. https://doi.org/10.1002/bse.1801
Heikkilä, M., & Heikkilä, J. (2013). Collaborative Business Model Innovation Process for Networked Services. In J. Järveläinen, H. Li, A.-M. Tuikka, & T. Kuusela (Eds.), Co-created Effective, Agile, and Trusted eServices. 155. 133–147. Springer Berlin Heidelberg. https://doi.org/10.1007/978-3-642-39808-7_12
Jaakkola, E., & Hakanen, T. (2013). Value co-creation in solution networks. Industrial Marketing Management. 42 (1). 47–58.
https://doi.org/10.1016/j.indmarman.2012.11.005
Laukkanen, M., & Tura, N. (2020). The potential of sharing economy business models for sustainable value creation. Journal of Cleaner Production. 253. 120004. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2020.120004
Lawson, R., Guthrie, J., Cameron, A., & Fischer, W. Chr. (2008). Creating value through cooperation: An investigation of farmers’ markets in New Zealand. British Food Journal. 110 (1). 11–25.
https://doi.org/10.1108/00070700810844768
Lindgren, P., Taran, Y., & Boer, H. (2010). From single firm to network-based business model innovation. International Journal of Entrepreneurship and Innovation Management. 12 (2). 122.
https://doi.org/10.1504/IJEIM.2010.034417
Lozano, R. (2007). Collaboration as a pathway for sustainability. Sustainable Development. 15 (6). 370–381. https://doi.org/10.1002/sd.322
Melane-Lavado, A., & Álvarez-Herranz, A. (2020). Cooperation Networks as a Driver of Sustainability-Oriented Innovation. Sustainability. 12 (7). 20-28.  https://doi.org/10.3390/su12072820
Moral-Muñoz, J. A., Herrera-Viedma, E., Santisteban-Espejo, A., & Cobo, M. J. (2020). Software tools for conducting bibliometric analysis in science: An up-to-date review. El Profesional de La Información. 29 (1).
https://doi.org/10.3145/epi.2020.ene.03
Morioka, S. N., Bolis, I., & Carvalho, M. M. de. (2018). From an ideal dream towards reality analysis: Proposing Sustainable Value Exchange Matrix (SVEM) from systematic literature review on sustainable business models and face validation. Journal of Cleaner Production. 178. 76–88.
https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2017.12.078
Nosratabadi, S., Mosavi, A., Shamshirband, S., Kazimieras Zavadskas, E., Rakotonirainy, A., & Chau, K. W. (2019). Sustainable Business Models: A Review. Sustainability. 11 (6). 1663. https://doi.org/10.3390/su11061663
Oskam, I., Bossink, B., & de Man, A.-P. (2018). The interaction between network ties and business modeling: Case studies of sustainability-oriented innovations. Journal of Cleaner Production. 177. 555–566.
https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2017.12.202
Oskam, I., Bossink, B., & de Man, A.-P. (2020). Valuing Value in Innovation Ecosystems: How Cross-Sector Actors Overcome Tensions in Collaborative Sustainable Business Model Development. Business & Society. 000765032090714. https://doi.org/10.1177/0007650320907145
Reinhardt, R., Christodoulou, I., García, B. A., & Gassó-Domingo, S. (2020). Sustainable business model archetypes for the electric vehicle battery second use industry: Towards a conceptual framework. Journal of Cleaner Production. 254. 119994. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2020.119994
Reypens, C., Lievens, A., & Blazevic, V. (2016). Leveraging value in multi-stakeholder innovation networks: A process framework for value co-creation and capture. Industrial Marketing Management. 56. 40–50.
https://doi.org/10.1016/j.indmarman.2016.03.005
Ritala, P., & Sainio, L.-M. (2014). Coopetition for radical innovation: Technology, market and business-model perspectives. Technology Analysis & Strategic Management. 26 (2). 155–169. https://doi.org/10.1080/09537325.2013.850476
Roome, N., & Louche, C. (2015). 1086026615595084.pdf. Organization & Environment. 1–24.
Rossignoli, F., & Lionzo, A. (2018). Network impact on business models for sustainability: Case study in the energy sector. Journal of Cleaner Production. 182. 694–704. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2018.02.015
Safdari Ranjbar, Mostafa, Rahmanseresht, H., Mantaghi, M., & Ghazinoori, S. S. (2017). International Association for Management of Technology IAMOT 2017 Conference Proceedings.
Shakeel, J., Mardani, A., Chofreh, A. G., Goni, F. A., & Klemeš, J. J. (2020). Anatomy of sustainable business model innovation. Journal of Cleaner Production. 261.121201. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2020.121201
Steinhardt, D., Manley, K., Bildsten, L., & Widen, K. (2020). The structure of emergent prefabricated housing industries: A comparative case study of Australia and Sweden. Construction Management and Economics. 38 (6). 483–501.
https://doi.org/10.1080/01446193.2019.1588464
Stubbs, W., & Cocklin, C. (2008). Conceptualizing a “Sustainability Business Model.” Organization & Environment. 21 (2). 103–127.
https://doi.org/10.1177/1086026608318042
Tsai, W., & Ghushal, S. (1998). 257085.pdf. Academy of Management Journal. 41 (4). 464–476.
Velter, M. G. E., Bitzer, V., Bocken, N. M. P., & Kemp, R. (2020). Sustainable business model innovation: The role of boundary work for multi-stakeholder alignment. Journal of Cleaner Production. 247. 119497.
https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2019.119497.
  • تاریخ دریافت: 28 آبان 1400
  • تاریخ بازنگری: 21 آذر 1401
  • تاریخ پذیرش: 27 بهمن 1401