نوع مقاله : مقاله علمی-پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری مدیریت راهبردی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.
2 دانشیار گروه مدیریت بازرگانی، دانشکده معارف اسلامی و مدیریت، دانشگاه امام صادق علیهالسلام، تهران، ایران.
3 دانشیار گروه مدیریت صنعتی، دانشکده معارف اسلامی و مدیریت، دانشگاه امام صادق علیهالسلام، تهران، ایران.
چکیده
امروزه موانع گستردهای بر سر راه پیشرفت بخش کشاورزی ایران قرار دارد. اگرچه به نظر برخی از فعالان بخش کشاورزی مهمترین مانع در این حوزه نقض در جنبههای فناوری است، اما از نظر پژوهشگران مهمترین مانع بر سر پیشرفت کشاورزی ایران، مربوط به جنبههای علوم انسانی-اجتماعی و در رأس آنها موضوع مدیریت کسبوکار در این حوزه است. از این دیدگاه، اولین موضوع مورد مناقشه، نظامهای تولید و بهرهبرداری کشاورزی است. آنچه در این پژوهش به عنوان مبنا قرار گرفته است، نظام بهرهبرداری خانوادگی در کشاورزی است که نمود آن در اجرا، کسبوکار خانوادگی کشاورزی است. بنابر این، مسئله اصلی این پژوهش عدم وجود الگویی برای طراحی و اجرای کسبوکارهای خانوادگی کشاورزی در کشور است. با این وجود هدف اصلی، طراحی الگویی است تا مجموعه اجزاء اصلی کسبوکار خانوادگی کشاورزی و روابط بین آنها را در برگرفته و منطق کار کردن کسبوکار به عنوان یک کل را نشان دهد. در این پژوهش ابتدا با مطالعه ادبیات پژوهش، چارچوب مفهومی پژوهش که متشکل از اجزاء، رابط بین آنها و محتوای آنها است، بدست آمد. سپس بر اساس پروتکل مصاحبه، با دوازده نفر از خبرگان بخش کسبوکار کشاورزی مصاحبههای عمیق نیمه ساختاریافته انجام شد. به منظور تحلیل دادهها از روش تحلیل مضمون و رویکرد استراید-استرلینگ استفاده شد که دادهها با با نرم افزار MAXQDA تحلیل شدند و نتایج حاصل 1596 کد و 565 مضمون پایه، 86 مضمون سازمان دهنده و 13 مضمون فراگیر به دست آمد. در نتیجه الگوی کسبوکار بخش کشاورزی با 12 جزءِ بخشهای مشتریان، ارزش پیشنهادی، جریان درآمدی، کانالها، ارتباط بامشتریان، ساختار هزینه، فعالیتهای کلیدی، منابع کلیدی، معماری سرمایه انسانی، معماری سرمایه مالی، مشارکتهای کلیدی و اداره راهبردی کسبوکار طراحی شد.
کلیدواژهها
موضوعات
اُستروالدر، الکساندر و پیگنیور، ایو (1398). خلق مدل کسبوکار. (مترجمان، غلامرضا توکلی، بابک وطندوست، حسامالدین سارقی و بهامین توفیقی). تهران: انتشارات آریانا قلم (نشر اثر اصلی 2010).
بهادری قزلجه، مختار (1397). شناسایی راهبردهای بهبود پایداری نظام بهرهبرداری زراعی خانوادگی کوچک ـ مقیاس استان همدان. (رساله دکتری تخصصی). دانشگاه تبریز. تبریز. ایران.
پاپ زن، عبدالحمید و گراوندی، شهپر (1393). تحلیلی بر آسیبپذیری نظام بهرهبرداری خانوادگی روستایی در استان کرمانشاه؛ مطالعه موردی: گندمکاران. راهبردهای توسعه روستایی. 1 (3). 79-94.
خاشعی، محمدرضا (1402). طراحی چارچوب کسبوکارهای خانوادگی بخش کشاورزی. (پایاننامه کارشناسی ارشد). دانشگاه امام صادق علیهالسلام. تهران. ایران.
رضااصغری، سعید؛ ایراجیان، غلامحسین؛ سالار، محمد و حجازیفر، مجید (1395). توسعه مزارع خانوادگی چندمحصولی در حوزه دامپروری در اقلیم های خشک و نیمهخشک. دومین کنگره سراسری در مسیر توسعه علوم کشاورزی و منابع طبیعی. گرگان.
شرفی، لیلا (1399). طراحی مدل پایداری کسبوکارهای کوچک و متوسط کشاورزی در استان کرمانشاه. (رساله دکتری تخصصی). دانشگاه زنجان. زنجان. ایران.
شفعتی، معصومه (1397). شناخت شاخصها و بیانگرهای اجتماعی نظام بهرهبرداری خانوادگی پایدار و ارزیابی امکان احیای آن. (رساله دکتری تخصصی). دانشگاه تهران. تهران. ایران.
شیخزاده، محمد و بنیاسد، رضا (1400). تحلیل مضمون: مفاهیم، رویکردها و کاربردها. تهران: انتشارات لوگوس.
طالب، مهدی؛ زاهدی مازندرانی، محمدجواد و شفعتی، معصومه (1398). جایگاه انواع سرمایه در پایداری نسلی نظام بهرهبرداری خانوادگی. فصلنامه مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران. 8 (2). 223-255.
عابدی سروستانی، احمد (1393). کارکردهای اجتماعی مزرعههای خانوادگی در فرآیند توسعه پایدار روستایی: سنجش گرایش کارشناسان کشاورزی استان گلستان. راهبردهای توسعه روستایی. 1 (3). 95-109.
عباسیزاده قنواتی، محمدصادق (1390). سنجش میزان پایداری نظام بهرهبرداری خانوادگی و تعیین عوامل بازدارنده و پیشبرنده آن در روستای خانمآباد شهرستان کرمانشاه. (پایاننامه کارشناسی ارشد). دانشگاه رازی. کرمانشاه. ایران.
فرهادی، مرتضی (1391). فرهنگ یاریگری در ایران: درآمدی به مردمشناسی و جامعهشناسی تعاون: یاریگری سنتی در آبیاری و کشتکاری. جلد یک. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
قلیپور دمیه، محمدصادق؛ عابدی سروستانی، احمد و جولایی، رامتین (1394). کارآیی بازاریابی محصولات کشاورزی مزارع خانوادگی و راهکارهای ارتقاء آن به منظور دستیابی به توسعه پایدار روستایی. سومین همایش سراسری کشاورزی و منابع طبیعی پایدار. تهران.
کمالی، محمدعلی (1394). تحلیل اثرات کار خانوادگی زعفرانکاران بر پایداری مناطق روستایی شهرستان قاین. (پایاننامه کارشناسی ارشد). دانشگاه زابل. سیستان و بلوچستان. ایران.
یارکرمی، خداداد (1390). بررسی و مقایسه نظامهای بهرهبرداری خانوادگی و تعاونیهای تولید. (پایاننامه کارشناسی ارشد). دانشگاه محقق اردبیلی. اردبیل. ایران.
Aguiar, L. D. C., DelGrossi, M. E., & Thomé¹, K. M. (2018). Short food supply chain: characteristics of a family farm. Ciência Rural. 48. e20170775.
Ayaz, M., & Mughal, M. (2024). Farm Size and Productivity: The Role of Family Labor. Economic Development and Cultural Change. 72 (2). 959-995.
Bélières, J. F., Bonnal, P., Bosc, P. M., Losch, B., Marzin, J., & Sourisseau, J. M. (2015). Family farming around the world: Definitions, contribution and public policies. (No. hal-03050393).
Bélières, J.-F., P.-M. Bosc, G. Faure, S. Fournier and B. Losch (2002). What Future for West Africa's Family Farms in a World Market Economy? Drylands Programmeme Issue Paper 113. London: International Institute for Environment and Development (IIED).
Bellman, R., Clark, C. E., Malcolm, D. G., Craft, C. J., & Ricciardi, F. M. (1957). On the construction of a multi-stage, multi-person business game. Operations Research. 5 (4). 469-503.
Calus, M., & Huylenbroeck, G. V. (2010). The persistence of family farming: A review of explanatory socio-economic and historical factors. Journal of Comparative Family Studies. 41 (5). 639-660.
Chen, Z., Meng, Q., Yan, K., & Xu, R. (2022). The analysis of family farm efficiency and its influencing factors: Evidence from rural China. Land. 11 (4). 487.
Darnhofer, I. (2010). Strategies of family farms to strengthen their resilience. Environmental policy and governance. 20 (4). 212-222.
Di Domenico, M., & Miller, G. (2012). Farming and tourism enterprise: Experiential authenticity in the diversification of independent small-scale family farming. Tourism Management. 33 (2). 285-294.
Dogliotti, S., García, M. C., Peluffo, S., Dieste, J. P., Pedemonte, A. J., Bacigalupe, G. F., ... & Rossing, W. A. H. (2014). Co-innovation of family farm systems: A systems approach to sustainable agriculture. Agricultural Systems. 126 (1). 76-86.
Egorov, V., Shavina, E., & Inshakov, A. (2019). Family farm as an organization form of the agricultural industry in the concept of sourcing and purchasing management. International Journal of Supply Chain Management. 8 (4). 589-595.
FAO. (2021). Small family farmers produce a third of the world’s food. https://www.fao.org/news/story/en/item/1395127/icode/.
Galli, F., Grando, S., Adamsone-Fiskovica, A., Bjørkhaug, H., Czekaj, M., Duckett, D. G., ... & Brunori, G. (2020). How do small farms contribute to food and nutrition security? Linking European small farms, strategies and outcomes in territorial food systems. Global Food Security. 26 (5). 100427.
Garner, E., & de la O Campos, A. P. (2014). Identifying the family farm. An informal discussion of the concepts and definitions.
Home business, (2023). https://en.wikipedia.org/wiki/Home_business.
Introducing the UN Decade of Family Farming, https://www.fao.org/family-farming-decade/home/en/.
Johnson, O. R. (1944). The Family Farm. Journal of Farm Economics. 26 (3). 529-548.
Lapov, L. (2020). Usage of digital marketing in family farm and small businesses in Croatia (Doctoral dissertation, University of Zagreb. Faculty of Economics and Business. Department of International Economics).
Liang, L., Lin, S., & Zhang, Z. (2015). Effect of the family life cycle on the family farm scale in Southern China. Agricultural Economics. 61 (9). 429-440.
Lowder, S. K., Sánchez, M. V., & Bertini, R. (2021). Which farms feed the world and has farmland become more concentrated?. World Development. 142 (1). 105455.
Maini, E., De Rosa, M., & Vecchio, Y. (2021). The role of education in the transition towards sustainable agriculture: A family farm learning perspective. Sustainability. 13 (14). 8099.
Micu, M. M., Dumitru, E. A., Vintu, C. R., Tudor, V. C., & Fintineru, G. (2022). Models underlying the success development of family farms in Romania. Sustainability. 14 (4). 2443.
Osterwalder, A., Pigneur, Y., & Tucci, C. L. (2005). Clarifying business models: Origins, present, and future of the concept. Communications of the association for Information Systems. 16 (1). 1.
Paskewitz, E. A., & Beck, S. J. (2017). When work and family merge: Understanding intragroup conflict experiences in family farm businesses. Journal of Family Communication. 17 (4). 386-400.
Reza Asghari, Saeed. Irajian. Gholamhossein, Salar. Mohammad and Hejazi Far, Majid. (2015). development of multi-crop family farms in the field of animal husbandry in arid and semi-arid climates. the second national congress on the development of agricultural sciences and natural resources. Ghorgan.
Shen, M., & Shen, J. (2018). Evaluating the cooperative and family farm programs in China: A rural governance perspective. Land Use Policy. 79 (1). 240-250.
Suess-Reyes, J., & Fuetsch, E. (2016). The future of family farming: A literature review on innovative, sustainable and succession-oriented strategies. Journal of rural studies. 47 (Part A). 117-140.
Thomas, G. (2021). How to do your case study. How to do your case study. 1-320.
Whitt, C., Miller, N., & Oliver, R. (2022). America’s Farms and Ranches at a Glance: 2022 Edition. Amber Waves: The Economics of Food, Farming, Natural Resources, and Rural America. 2022(Economic Information Bulletin Number (EIB-247)).
Yu, L., Zhao, D., Xue, Z., & Gao, Y. (2020). Research on the use of digital finance and the adoption of green control techniques by family farms in China. Technology in Society. 62 (1). 101323.1994.