نوع مقاله : مقاله علمی-پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری مدیریت بازرگانی، دانشکدگان فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران.
2 دانشیار گروه مدیریت بازرگانی، دانشکده مدیریت و معارف اسلامی، دانشگاه امام صادق علیه السلام، تهران، ایران.
چکیده
دنیای سرشار از تغییر و چالش امروز، سازمانها را با چالشهای متعددی روبهرو کرده است و مدلهای رایج برنامهریزی راهبردی در چنین شرایطی تا حدی، اعتبار خود را از دست دادهاند. بهمنظور مقابله با این چالشها، یکی از پارادایمهای توصیه شده، تفکر راهبردی است. تفکر راهبردی مدیران را به انعطافپذیری مناسب در تصمیمگیریها مجهز کرده و میتواند بهعنوان یک پارادایم غالب در عصر حاضر بهکار گرفته شود. اگرچه تفکر راهبردی مفهومی ناشناخته در حوزه مدیریت راهبردی نیست، اما مسئلهای که وجود دارد، عدم تناسب مدلهای غربی با فرهنگ و بافت اسلامی جامعه ایران است. علاوه بر این، در اغلب مدلهای تفکر راهبردی، جنبة نظری از جنبة عملی پیشی میگیرد و این مسئله باعث میشود مخاطبان این مدلها را انتزاعی و غیرعملیاتی بدانند. این پژوهش بهمنظور حل این مسئله، از اندیشههای راهبردی سردار قاسم سلیمانی برای طراحی الگوی تفکر راهبردی مطلوب خود استفاده کرده است. در این راستا، از روش تحلیل مضمون استقرایی - قیاسی بهمنظور تجزیهوتحلیل دادهها و پاسخ به سؤالات استفاده شد و بخش قیاسی پژوهش به کمک مدل پنجبخشی تفکر راهبردی لیدکا (1998) انجام شد. در تجزیهوتحلیل دادهها به کمک نرمافزار Maxqda2020، تعداد 458 مضمون پایه، 79 مضمون سازماندهنده و 20 مضمون فراگیر شناسایی شد. در نهایت 20 مضمون فراگیر شناسایی شده ذیل ابعاد چهارگانه تفکر عملیاتی، تفکر ارزشی، تفکر ایدئولوژیک و تفکر انسانی طبقهبندی شد که ابعاد اصلی تفکر راهبردی سردار قاسم سلیمانی را نشان میدهد.
کلیدواژهها
موضوعات
امامی، سید مجتبی، نیکوئیان، آرزو (1399). عقل سرخ: یادنامه علوم اجتماعی ایران برای حاج قاسم سلیمانی و جهان پس از شهادتش. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق علیه السلام.
بهرامی، حمیدرضا، و طاهریفرد، طیبه (1391). ارائه مدل مفهومی برای سنجش تفکر مدیران بر اساس مولفههای تفکر راهبردی. فصلنامه علمی تخصصی راهبرد. 5 (8)، 3-29.
بیاضی طهرابند، علی (1398). مدل یکپارچه پیشرانها، عناصر و پیامدهای تفکر استراتژیک. رساله دکتری. دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه تربیت مدرس.
خانی، محمدحسین، محمدیسیرت، حسین (1397). نسبت عملی منافع ملی و ایدئولوژی اسلامی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. فصلنامه جامعهشناسی سیاسی جهان اسلام. 5 (1). 45-72.
خنیفر، حسین و مسلمی، ناهید (1398). اصول و مبانی روشهای پژوهش کیفی. رویکردی نو و کاربردی. تهران: انتشارات نگاه دانش.
خواستار، حمزه (1388). ارائه روشی برای محاسبهی پایایی مرحلهی کدگذاری در مصاحبههای پژوهشی. فصلنامه علمی ـ پژوهشی روششناسی علوم انسانی. 15 (58). 161-174.
طهماسبی، علامه؛ موسوی، لیلا و قربانی، مهدی (1399). سلیمانی عزیز: گذری بر زندگی و رزم سردار شهید حاج قاسم سلیمانی. قم: انتشارات حماسه یاران.
کریمخانی، احد (1400). اسرار سلیمانی: مقالات جمعی از صاحبنظران دربارهی شخصیت سردار شهید قاسم سلیمانی. تهران: انتشارات خط مقدم.
عابدی جعفری، حسن؛ تسلیمی، محمدسعید؛ فقیهی، ابوالحسن و شیخزاده، محمد (1390). تحلیل مضمون و شبکه مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در دادههای کیفی. اندیشه مدیریت راهبردی. 5 (2). 151-198.
کردنائیج، اسداله (1396). تفکر و مدیریت استراتژیک. تهران: انتشارات دانشگاه تربیت مدرس.
گلمحمدی، عماد؛ کفچه، پرویز و سلطانپناه، هیرش (1392). سبکهای رهبری و تفکر استراتژیک در سطح سازمانی. فصلنامه مطالعات مدیریت راهبردی. 4 (15). 93-114.
لشکربلوکی، مجتبی و جلالی، سید حسین (1397). ذهن استراتژیست: تکنیکهای کاربردی تفکر استراتژیک در سطح ملی، سازمانی و فردی. تهران: انتشارت آریانا قلم.
مزدآبادی، علی اکبر (1398). حاج قاسم 2: خاطراتی از شهید قاسم سلیمانی. تهران: انتشارات یا زهرا (سلام الله علیها).
مطهری، مرتضی (1377). انسان و ایمان. تهران: انتشارات صدرا.
مکولی، جان؛ دبرلی، ژوآنی و جانسون، فیل (1398). نظریه سازمان؛ نگاهها و چالشها. (مترجمان، حسن داناییفرد و سید حسین کاظمی). تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (علیه السلام). جلد دوم.
Bagher Arayesh, M., Golmohammadi, E., Nekooeezadeh, M., & Mansouri, A. (2017). The effects of organizational culture on the development of strategic thinking at the organizational level. International Journal of Organizational Leadership. 6 (2). 261–275. https://doi.org/10.33844/ijol.2017.60385
Bonn, I. (2005). Improving strategic thinking: A multilevel approach. Leadership & Organization Development Journal. 26 (5). 336–354. https://doi.org/10.1108/01437730510607844
Braun, V., & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative research in psychology. 3 (2). 77-101.
Casey, A. J., & Goldman, E. F. (2010). Enhancing the ability to think strategically: A learning model. Management Learning. 41 (2). 167–185. https://doi.org/10.1177/1350507609355497
Drejer, A., Olesen, F., & Strandskov, J. (2005). Strategic scanning in a new competitive landscape: towards a learning approach. International Journal of Innovation and Learning. 2 (1). 47. https://doi.org/10.1504/IJIL.2005.006083
Falih M. Alsaaty (2007). Entrepreneurs: Strategic Thinkers In Search Of Opportunities. Journal of Business & Economics Research (JBER). 5 (2). 65-71. ttps://doi.org/10.19030/jber.v5i2.2523
Graetz, F. (2002). Strategic thinking versus strategic planning: towards understanding the complementarities. Management Decision. 40 (5). 456–462. https://doi.org/10.1108/00251740210430434
Hamel, G. and Prahalad, C.K. (1994). Competing for the future. Harvard Business Review. 72 (4). 122-128.
Hosseini, A. (2007). Identification of green management system’s factors: A conceptualized model. International Journal of Management Science and Engineering Management. 2 (3). 221–228.
https://doi.org/10.1080/17509653.2007.10671022
Jelenc, L. (2008). The impact of strategic management schools and strategic thinking on the performance of Croatian entrepreneurship practice. PhD dissertation. Faculty of Economics. University of Ljubljana, Slovenia.
Kaufman, R. A. (1992). Strategic planning plus: An organizational guide / Roger Kaufman. SAGE Publications. https://doi.org/10.4135/9781483326108
Kazmi, S. A. Z., Naaranoja, M., Kytola, J., & Kantola, J. (2016). Connecting Strategic Thinking with Product Innovativeness to Reinforce NPD Support Process. Procedia - Social and Behavioral Sciences. (235). 672–684. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2016.11.068
Liedtka, J. M. (1998a). Strategic thinking: Can it be taught? Long Range Planning. 31 (1). 120–129. https://doi.org/10.1016/S0024-6301(97)00098-8
Lynch, R. L. (2006). Corporate strategy (4th ed.). Financial Times Prentice Hall.
Macmillan, H., & Tampoe, M. (2000). Strategic management: Process, content and implementation / Hugh Macmillan, Mahen Tampoe. Oxford University Press.
Mintzberg, H. (1994). The Fall and rise of strategic planning. Harvard Business Review. January Febaruary. 107-114
Monnavarian, A., Farmani, G., & Yajam, H. (2011). Strategic thinking in Benetton. Business Strategy Series. 12 (2). 63–72.
https://doi.org/10.1108/17515631111114868
Olaniyi M., I., & Lucas O., E. (2015). Strategic Thinking and Organization Performance: Study of Nigeria Firms. Journal of Business Administration Research. 5 (1). 23-28. https://doi.org/10.5430/jbar.v5n1p23
O’Shannassy, T. (2006). Making sense of strategic thinking literature to help build a new model of this mysterious construct. Australian and New Zealand Academy of Management Annual Conference. Australian and New Zealand Academy of Management, Lindfield
Raimond, P. (1996). Two styles of foresight: Are we predicting the future or inventing it? Long Range Planning. 29 (2). 208–214.
https://doi.org/10.1016/0024-6301(96)00010-6
Shaheen, K., Ali, Q. and Shah, S.H.H. (2012). Towards a hybrid model of strategic thinking: revisiting the paradox of strategy development versus design. Kuwait Chapter of the Arabian Journal of Business and Management Review. 1 (12). 166-183.
Shaik, A. S., & Dhir, S. (2020). A meta-analytical review of factors affecting the strategic thinking of an organization. Foresight. 22 (2). 144–177.
https://doi.org/10.1108/FS-08-2019-0076
Yarger, H.R. (2006). Strategic theory for the 21st century: the little book on big strategy.