اندیشه مدیریت راهبردی
معناپویی برکت در کار از رهگذر قوم نگاری معناشناختی
نوع مقاله : مقاله علمی-پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت، دانشگاه ولی عصر، رفسنجان، ایران.
2 دانشیارگروه مدیریت، دانشکده علوم اداری و اقتصاد، دانشگاه ولی عصر، رفسنجان، ایران.
10.30497/smt.2024.246653.3585
چکیده
برکت سازه‌ای فرهنگی با خاستگاه دینی است که به‌رغم کاربرد زیادی که نزد مسلمانان در موقعیت‌های اجتماعی همچون سازمان‌ها دارد، چندان مورد اهتمام پژوهش‌گران مدیریت واقع نشده است. این پژوهش کوششی بوده برای ترمیم بخشی از این کاستی تا از رهگذر مطالعه‌ای مبتنی بر قوم‌نگاری معناشناختی، نحوة فهم، مقوله‌بندی و پیکربندی معناشناختی برکت در کار را نزد کارکنان یک سازمان دولتی (کمیتة امداد امام خمینی کرمان) فراچنگ آورد. روش نمونه‌گیری از میان کارکنان این سازمان، بیشینة تنوع تا رسیدن به اشباع نظری بود. در این راستا، مصاحبة نیمه‌ساختاریافتة عمیق با 16 نفر از کارکنان انجام شد. به‌منظور یابش معانی برکت در کار نزد مشارکت‌کنندگان پژوهش، از روش تحلیل مضمون و برای تحلیل ابعاد تباین و مؤلفه‌های معناشناختی معانی کاوش‌شده برای برکت در کار، از روش تحلیل مؤلفه‌ای معنا استفاده شد. بر اساس یافته‌ها، پنج معنا برای برکت در کار در سازمان مورد مطالعه یافت شد که عبارت بودند از اثربخشی متعالی، کارایی، موفقیت شخصی، پایداری و تعالی. همچنین، دو بعد اکتشاف‌شدة تباین معانی ادراک‌شده برای برکت در کار عبارت بودند از بعد پی‌آمد با مؤلفه‌های معناشناختی فردی مادی، فردی معنوی، سازمانی مادی و فراسازمانی مادی؛ و بعد ره‌کنش با مؤلفه‌های معناشناختی تفویض، کار خودباورانة خردبنیاد، احسن‌العمل، کار مخلصانه و کار مفید.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
ابنمنظور، محمد بن مکرم (۱۴۱۴ق). لسانالعرب. بیروت: دارالصادر.
اسپردلی، جیمز پی و مککوردی، دیوید (۱۳۸۶). پژوهش فرهنگی: مردمنگاری در جوامع پیچیده. (بیوک محمدی، مترجم). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. (اثر اصلی، 1972)
اصغری، محدثه (۱۳۹۹). مطالعة تطبیقی مفهوم برکت در ادیان ابراهیمی. (پایاننامة کارشناسی ارشد). دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان. ایران.
افروز، داود (۱۳۹۶). تصویرسازی فرهنگ سازمانی از دریچه مفهوم برکت. (پایاننامة کارشناسی ارشد). دانشگاه تهران. تهران. ایران.
اکبری راد، طیبه و حاجشیخعلیزهرایی، فاطمه (۱۳۹۶). معناشناسی برکت در قرآن. نامة الهیات. ۱۰ (۴۰). ۱۶-۳۷.
حکیمیفر، خلیل (۱۴۰۰). برکت در عهد جدید و ارتباط آن با میثاق. ادیان و عرفان. ۵۴ (۱۰۷). ۸۹-۱۰۸.
راغب اصفهانی، حسین بن احمد (۱۴۱۲ق). المفردات فی غریب القرآن. بیروت: دارالعلم.
سهراب، حمیدرضا؛ غلامرضایی، داود و بحرینی، سیدصادق (۱۳۹۹). بررسی رابطة بین اعتقاد به مفهوم برکت و بهرهوری نیروی انسانی (نمونه پژوهش: شرکت فولاد هرمزگان). مطالعات الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی. ۸ (۱۵). ۱۱۹-۹۳.
سیدنقوی، میرعلی و عربکلمری، محبوبه (۱۳۹۰). جهتگیریهای درونی کارراهه: مطالعة موردی صنعت بانکداری. علوم مدیریت ایران. ۶ (۲۴). ۴۰-۲۵.
صفا، وحید (۱۳۹۶). معناشناسی واژة قرآنی برکت و مشتقات آن و سیر تحول آن تا عصر نزول. مطالعات تاریخی قرآن و حدیث. ۲۳ (۶۲). ۳۱-۱۱.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (۱۴۱۷ق). المیزان فی تفسیر القرآن (جلد ۷). قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعة مدرسین حوزة علمیه.
طبرسی، فضل بن حسن (۱۴۰۶ق). مجمعالبیان فی تفسیر القرآن (جلد ۴). بیروت: دارالمعرفه.
علیزاده، مهدی؛ حجازی، سیدرضا و کاشفآذر، رامین (۱۳۹۷). تحلیل جایگاه مفهوم برکت در کسبوکار. توسعة کارآفرینی. ۱۱ (۳۹). ۱۲۱-۱۳۹.
علیزینل، نورسان (۱۴۰۱). مفهوم برکت و راه‌های دستیابی به آن در قرآن کریم و عهدین (بررسی تطبیقی). (پایاننامة کارشناسی ارشد). دانشگاه ادیان و مذاهب. قم. ایران.
فراهیدی، خلیل بن احمد (۱۴۱۰ق). کتاب العین. قم: انتشارات هجرت.
فرزندوحی، جمال؛ زاهری، زهرا و زاهری، روحالله (۱۳۹۶). برکت و اسباب آن در قرآن و حدیث. فصلنامة مطالعات قرآنی. ۸ (۳۲). ۱۴۰-۱۱۵.
محمدزاده، رضا؛ گوهری، عباس و جانیپور، محمد (۱۳۸۸). بررسی مفهومی و مصداقی برکت از دیدگاه قرآن کریم. مطالعات قرآن و حدیث. ۲ (۴). ۶۸-۴۱.
محمدی، بیوک (۱۳۷۲). مردمنگاری معناشناختی از الگوی فرهنگی آبرو: معانی، مصادیق و کارکردها. نامة انسانشناسی. ۱۰ (۱۷). ۱۶۲-۱۳۲.
میرمعزی، سیدحسین (۱۳۹۴). درآمدی بر علم اقتصاد اسلامی (اقتصاد برکت). اقتصاد اسلامی. ۱۳ (۵۰). ۳۰-۵.
نجفی، مهرداد (۱۳۹۳). مفهومشناسی برکت و جایگاه آن در اقتصاد اسلامی. (پایاننامة کارشناسی ارشد). دانشگاه امام صادق علیهالسلام. تهران. ایران.
Afrooz, D. (2017). Visualizing organizational culture through the lens of the concept of Barakat. (Master’s thesis). University of Tehran, Tehran, Iran. (In Persian)
AkbariRad, T., & Haj Shykh Ali Zahraei (2017). Semantics of "Barakah" in Qur'an. Journal of Theology. 10 (40). 16-37. (In Persian)
Al-Farahidi, Kh. (1989). Kitab al-Ain. Qom: Hijrat Publications. (In Arabic)
Al-Isfahani, H. (1991). Mufradāt alfāẓ al-Qurʾān. Beirut: Dar al-Elm. (In Arabic)
Alizadeh, M., Hejazi, S. R., & Kashef Azar, R. (2018). Analysis of the status of the concept "Barakat" in business. Journal of Entrepreneurship Development. 11 (39). 121-139. (In Persian)
Alizeinal, N. (2022). The concept of blessings and ways to attain them in the Qur’an and the Bible: A comparative study. (Master’s thesis). University of Religions and Denominations. Qom, Iran. (In Persian)
Anwar, S., & Suryani, M. (2021). The preliminary investigation of how Barakah works. Advances in Economics, Business and Management Research, volume 201, International Conference on Sustainable Innovation Track Accounting & Management Sciences. 79-85.
Asghari, M. (2020). A comparative study of the concept of Barakat in Abrahamic religions. (Master’s thesis). University of Sistan and Baluchestan, Zahedan, Iran. (In Persian)
Braun, V., & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology. 3 (2). 77–101.
Creswell, J. W. (2012). Educational research: Planning, conducting, and evaluating quantitative and qualitative research. Boston: Pearson Education, Inc.
Crystal, D. (1987). The Cambridge encyclopedia of language. London: Cambridge University Press.
Demirel, S., & Babu Sahib, H. (2015). Concept of Barakah in Qur’ān and Sunnah: Towards its realization in modern discourse. FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi. 5. 261-284.
Ellison, S. (2012). It's in the name: A synthetic inquiry of the knowledge is power program [KIPP]. Educational Studies. 48 (6). 550-575.
Farzandevahy, J., Zaheri, Z., & Zaheri, R. (2017). Blessing and its causes in the Qur'an and Hadith. Journal of Qur'anic Studies. 8 (32). 140-115. (In Persian)
Hakimifar, Kh. (2021). Blessing in the New Testament and its relation to the covenant. Religions & Misticism. 54 (107). 89-108. (In Persian)
Holland, N. (2015). Images of success of women entrepreneurs: The impact of religion on launching, Operating and sustaining a business venture. Journal of Women's Entrepreneurship and Education. (1-2). 15-26.
Ibn Manẓūr, M. (1993). Lisān Al-ʻarab. Beirut: Dar al-Sader. (In Arabic)
Leech, G. (1974). Semantics. Harmonds worth: Penguin.
Lyons, J. (1968). Introduction to theoretical linguistics. Cambridge: Cambridge University Press.
Matthews, P.H. (2007). Concise dictionary of linguistics. Oxford: Oxford University Press.
Mirmoezi, S. H. (2013). An Introduction to the science of islamic economics (Economy of Barakah). Islamic Economics. 13 (50). 5-30. (In Persian)
Misanam, M. (2009). An empirical investigation on the role of barakah in the Islamic theory of consumer choice. Jurnal Ekonomi Malaysia. 43 (1). 107-125.
Mohammadi, B. (2013). Ethnosemantics of the honor’s cultural pattern: Meanings, examples, and functions. Iranian Journal of Anthropology. 10 (17). 132-162. (In Persian)
Muhammadzadeh, R., Gohari, A., & Janipoor, M. (2020). Study of blessing, its concept, and its extension from the perspective of the holy Quran. Quran and Hadith Studies. 2 (4). 41-68. (In Persian)
Najafi, M. (2014). Conceptualization of Barakah and its position in islamic economics. (Bachelor’s thesis). Imam Sadiq University. Tehran, Iran. (In Persian)
Ramos, H. (2013). Church and entrepreneurship, In E.G. Carayannis (Ed.) Encyclopedia of creativity, invention, innovation and entrepreneurship (pp. 202-206). New York: Springer.
Safa, V. (2018). The semantics of the Qur'anic word "Baraka(h)": its derivatives and its changes until the revelation of the Holy Qur'an. Journal of Historical Approaches to Qur'ans and Hadith Studies. 23 (62). 11-31. (In Persian)
Seyed naghavi, M. A., & Arabkolmari, M. (2012). Internal career orientations: A case study of banking industry. Quarterly Journal of the Iranian Association of Management Science. 6 (24). 25-40. (In Persian)
Spradley, J. P., McCurdy, D. W. (1972). The Cultural Experience: Ethnography in Complex Society. Chicago: Science Research Associates.
Sohrab, H., Gholamrezaei, D., & Bahreini, S. S. (2021). Investigating the relationship between belief in the concept of blessing and human resource productivity (Case study: Hormozgan Steel Co.). Iranian Pattern of Progress. 8 (15). 93-115. (In Persian)
Tabarsi, F. (1985). Majma al-Bayan fi-Tafsir al-Qur'an. Beirut: Dar al-Marefa. (In Arabic)
Tabataba'i, S. M. H. (1996). Al-Mizan: An exegesis of the Qur'an (Vol. 7). Qom: Office of Islamic Publications of the University of Seminaries of Hawzah Elmiyyah. (In Arabic)
)
دوره 18، شماره 1 - شماره پیاپی 39
فروردین 1403صفحه 37-62
- تاریخ دریافت: 22 تیر 1403
- تاریخ بازنگری: 05 مرداد 1403
- تاریخ پذیرش: 08 مرداد 1403